Eerste Kamer beslist over donorwet, in een op voorhand beladen debat
Het is nu of nooit voor de donorwet van D66. Tweede Kamerlid Pia Dijkstra heeft vandaag tot middernacht om in de senaat de twijfelaars over te halen.
Voor D66-Tweede Kamerlid Pia Dijkstra is het te hopen dat ze vandaag fit is. Platte schoenen zijn ook geen luxe: als bedenker en indiener van de ‘donorwet’ wacht haar in de Eerste Kamer een debat van veertien uur. Vanachter de regeringstafel doet zij als initiatiefneemster van de wet, na jarenlange discussie, de ultieme poging om haar voorstel aangenomen te krijgen.
Pas bij de stemming, over een week, zal blijken of er een meerderheid is
Kan Dijkstra de twijfelaars in de Eerste Kamer over de streep trekken? Dat wordt de inzet van een bij voorbaat beladen debat. Het is nog onduidelijk hoe de senatoren gaan stemmen, omdat ze ieder hun persoonlijke afweging maken bij een ethische kwestie als deze. Pas bij de stemming, over een week, zal blijken of er een meerderheid is. De lijnen lopen dwars door partijen. Eén stem kan het verschil maken.
In 2016 werd de wet in de Tweede Kamer met de kleinst mogelijke meerderheid aangenomen: 75-74. Een vrijwel zekere tegenstemmer, Frank Wassenberg (Partij voor de Dieren), ontbrak. Hij had de trein gemist. Was hij aanwezig geweest, dan zouden de stemmen hebben gestaakt. En daarmee zou het voorstel verworpen zijn.
Geen-bezwaarsysteem
D66 stelt voor om een ‘geen-bezwaarsysteem’ in te voeren voor orgaandonatie. Wie na zijn dood organen wil afstaan, hoeft niets te doen. Wie geen donor wil zijn, moet zich actief afmelden. Eerder, in 2004, waren er in Nederland plannen voor een actieve donorregistratie. In Wales is dat onlangs ingevoerd; in Engeland zijn er plannen voor.
Het is emotionele wetgeving. Ik was geen donor, bewust. Stond zo ook in het register. Maar ik ben nu voor het nieuwe donorregister
De senatoren worstelen met het onderwerp, want allemaal zien ze het probleem van de lange wachtlijsten voor organen, waardoor jaarlijks patiënten overlijden. “Het is emotionele wetgeving”, zegt Hans-Martin Don (SP). Zelden kwam een politieke discussie zo dicht bij zijn eigen leven, zegt hij. “Ik was geen donor, bewust. Stond zo ook in het register. Maar ik ben nu voor het nieuwe donorregister.” Het lange besluitvormingsproces droeg daaraan bij, denkt hij. “Ik moest ernaartoe groeien, me erin verdiepen. Dat geldt vast voor meer mensen”. Als een van de weinige fracties heeft de SP nu al laten weten voor te zijn.
Pia Dijkstra is vooral afhankelijk van de VVD. De grootste fractie in de Eerste Kamer is, net als haar geestverwanten in de Tweede Kamer, verdeeld. Er zijn voor- en tegenstanders, en twijfelaars. Zonder een flink aantal liberale medestanders zal de D66-wet het niet halen, zoveel staat nu al vast.
Niet principieel, maar praktisch
“De twijfels van de tegenstanders zitten niet meer in het principiële, maar in het praktische, de afweging of een ander donorsysteem wel genoeg oplevert, gezien de maatschappelijke weerstand”, zegt senator Frank de Grave, die namens de fractie het woord voert. “In de principiële discussie zijn we er wel uit. Zoals de vraag of het plan in strijd is met artikel 11 van de Grondwet, over de integriteit van het lichaam. Daar is de conclusie: nee, dat is niet in strijd, als er urgentie is, en mits zorgvuldig geregeld.”
Al blijft het mogelijk dat dit keer CDA’ers voor stemmen – zo persoonlijk is de beslissing
Praktische bezwaren klinken ook bij het CDA, van de grotere partijen tot nu toe het meest kritisch op de wet. Al blijft het mogelijk dat dit keer CDA’ers voor stemmen – zo persoonlijk is de beslissing.
Ook de PvdA, in de Tweede Kamer voor, lijkt nu meer twijfelaars te hebben. Ze wil vooral meer garanties dat voor kwetsbare groepen als laaggeletterden de beslissing begrijpelijk genoeg wordt, en dat duidelijker wordt vastgelegd wat nabestaanden nog te zeggen hebben.
Deurtje open
Veel hangt af van de hulp die D66-Kamerlid Pia Dijkstra krijgt van de minister die vandaag naast haar zit. Bruno Bruins, de minister voor medische zorg, zal de wet moeten uitvoeren. Doet hij toezeggingen aan twijfelende senatoren, zoals over die praktische vragen? Dat zou het verschil kunnen maken bij de stemming, volgende week. Bruins geldt als pragmatische liberaal.
In een brief aan de Eerste Kamer leek de VVD-minister onlangs al een deurtje te openen voor enige hulp aan D66. Hij benadrukte dat wel of geen donor zijn een ‘vrije keuze moet zijn en blijven’. Maar hij voegde er ook aan toe hoe belangrijk hij het vindt dat mensen die keuze nu alvast laten registreren – en dat is precies wat Pia Dijkstra wil bereiken met haar wet.
Raad: Onjuiste info over hersendood
De Gezondheidsraad waarschuwt de Eerste Kamer voor ‘onjuiste berichtgeving’ rond het debat over de orgaandonatie. Senatoren hebben de afgelopen maanden vele lobby-brieven ontvangen over dit beladen onderwerp. Een deel daarvan gaat over hersendood in relatie tot het afstaan van organen.
NRC Handelsblad meldde gisteren dat een actiegroep, getiteld het Comité Orgaandonatie Alert, de Eerste Kamerleden heeft geprobeerd ervan te overtuigen dat ‘het niet onwaarschijnlijk is dat de donor die hersendood is verklaard, bij het uitnemen van organen helse pijnen lijdt’. Daarop heeft de Gezondheidsraad, een adviesorgaan van de regering, alle senatoren een e-mail gestuurd waarin wordt gerept over de onjuiste berichtgeving over hersendood.
Lees ook: Is Spanje, kampioen orgaandonatie, het bewijs dat D66 vandaag gelijk moet krijgen?