Het is alweer anderhalf jaar geleden dat Tweede Kamerlid Frank Wassenberg (Partij voor de Dieren) vastzat in een trein en daardoor niet tegen de donorwet van D66-Kamerlid Pia Dijkstra kon stemmen. Zijn afwezigheid hielp de wet onverwacht aan de kleinst mogelijke meerderheid. Hij voelde zich er slecht over, zei Wassenberg na afloop, terwijl bij D66 het feest begon. 'Het enige wat ik kan doen, is onze Eerste Kamerleden adviseren tegen te stemmen. En op tijd te komen.'

Verdieping

Sindsdien heeft de Eerste Kamer lang gedraald, mede onder invloed van de verkiezingen en de formatie. Die tijd is gebruikt voor verdieping. Er werden vele schriftelijke vragen gesteld aan Dijkstra, het ministerie van Volksgezondheid, de Raad van State en aan een reeks deskundigen. De centrale, steeds terugkerende kwesties: zal de nieuwe wet wel echt meer donoren opleveren en hoe groot is de kans dat mensen straks tegen hun zin donor worden?

Nu is in Nederland niemand donor, totdat expliciet toestemming is gegeven. Onder druk van de lange wachtlijsten voor donororganen draait Dijkstra het principe om: straks is iedereen na overlijden orgaandonor, tenzij expliciet bezwaar is aangetekend. Dat levert in potentie miljoenen extra donoren op, maar ook principiële weerstand: zet de overheid hier niet een stap te ver in ons privédomein? Sinds de stemming in de Tweede Kamer legden ruim 185 duizend Nederlanders vast dat ze niet willen doneren, slechts 22 duizend registreerden zich juist wel als donor. Is dat de trend of zullen de meeste mensen straks berusten in de nieuwe wet?

Tot keuze bewegen

Dijkstra hoopt vooral de apathie onder veel Nederlanders te doorbreken. Ook na vele publiekscampagnes en oproepacties laat een groot deel van de bevolking na om zich in te schrijven in het donorregister. Van de zes miljoen mensen van 12 jaar en ouder die nu geregistreerd staan, geeft 60 procent toestemming voor donatie. Intussen zijn negen miljoen Nederlanders helemaal niet geregistreerd. Die mensen wil Dijkstra tot een keuze bewegen, in de verwachting dat het leger donoren aanzienlijk zal groeien.

Volgende week stemt de Eerste Kamer, vandaag is daar het debat. Veel Eerste Kamerleden hebben hun stem nog niet bepaald. Volgens de partijlijn zijn de VVD, de PVV en de christelijk geïnspireerde partijen CDA, CU, SGP en Partij voor de Dieren tegen. Samen hebben zij 41 zetels. Ze hebben er maar 38 nodig om de wet weg te stemmen.

Vrije kwestie

Toch is de wet zeker niet kansloos, want partijlijnen doen er dit keer weinig toe. In de meeste fracties is het officieel een 'vrije kwestie'. Van de VVD'ers in de Tweede Kamer stemden zeven leden en een uitgetreden lid voor, terwijl de rest van de fractie tegen was. Bij de PvdA gebeurde het omgekeerde. De fractie stemde voor, maar één lid niet, evenals de oud-PvdA'ers die verdergingen als Denk. Van 50Plus stemde het enige lid, Henk Krol, voor. Het vertrokken lid Norbert Klein stemde echter tegen. Opmerkelijk is dat de SP, meestal wat conservatief in medisch-ethische kwesties, als blok voor stemde.

Dat zegt weinig over hoe het aan de overkant zal gaan. Vier senatoren uit het tegenblok die voorstemmen en het wetsvoorstel is aangenomen. Maar dan mag geen der senatoren uit het ja-blok tegen stemmen. En ook niet vast komen te zitten in de trein.

Willen wij zieke medemensen laten creperen op de wachtlijst?
Nederland mag zich niet neerleggen bij het voortbestaan van wachtlijsten voor organen.

Orgaandonatie in cijfers
Wij vroegen ons af: hoe hard zijn nieuwe donoren nodig? Bekijk het in deze infographic.