Rapport EU: even klaar met Turkije

Waarom Osman Kavala? En Selahattin Demirtas? Twee namen in een treurig stemmend rapport over Turkije. We lezen over de meer dan 50.000 mensen die nog steeds vastzitten sinds de mislukte coup van juli 2016, maar zij blijven bijna allemaal anoniem. We lezen over 152.000 ambtenaren, leraren, dokters, aanklagers en rechters die de afgelopen twee jaar hun baan hebben verloren. Over de 89.000 mensen die slachtoffer zijn geworden van de noodtoestand en nog niks gehoord hebben van de commissie die hun zaak moet onderzoeken.

We lezen nog veel meer, maar het zijn vooral de namen van deze twee mannen die blijven hangen. Kati Piri kent Kavala en Demirtas goed. Ze is al sinds 2014 rapporteur over Turkije en ging elk jaar bij ze langs om te praten over de staat van hun land. En nu zitten ze vast. ,,Ze zijn eigenlijk het symbool van wat er op dit moment mis is in Turkije.’'

Selahattin Demirtas is leider van de pro-Koerdische oppositiepartij HDP, en zit al twee jaar achter de tralies. ,,Let op, hè, een oppositieleider die al twee jaar in de cel zit, zo ernstig is het.’' Hij deed vanuit de gevangenis zelfs mee aan de laatste presidentsverkiezingen en eindigde toen als derde. ,,Dit is hoe moeilijk het is om in dit land oppositie te bedrijven.’'

Osman Kavala runt een van Turkijes bekendste liefdadigheidsinstellingen, en doet vooral veel werk in het onderontwikkelde oosten van het land. Ook hij is opgepakt, mogelijk vanwege banden met ‘de terreurgroep van Fethullah Gülen’ (de aartsvijand van president Recep Tayyip Erdogan), mogelijk vanwege ‘het wegsluizen van geld naar bepaalde plekken’, mogelijk vanwege iets heel anders, want er ligt nog steeds geen aanklacht. ,,Niemand snapt er iets van’', zegt Piri.

Het Turkije van Kavala en Demirtas is officieel al sinds 2005 in gesprek met de Europese Unie. Mag het land erbij? Wanneer dan? En onder welke voorwaarden? In het begin was de liefde wederzijds, al waren er EU-landen die het maar niks vonden dat de ‘christelijke’ EU werd uitgebreid met het islamitische Turkije. Piri deelt deze scepsis niet (‘Het is onze buurman, een mede-Navo-lid’), maar ziet wel een ‘stevige neerwaartse trend’, zeker sinds de couppoging.

De laatste rode lijn die werd overschreden, was het referendum van vorig jaar, toen de bevolking Erdogan op diens verzoek het mandaat gaf (zij het krap) om het parlementair systeem te vervangen door een presidentieel systeem. ,,Alle macht is nu in één hand’', zegt Piri. ,,Die van president Erdogan.’' En als je ervan uitgaat dat alleen een stabiel en democratisch Turkije in het belang is van de Europese Unie, dan moet er iets gebeuren.

Dat ‘iets’ is in de ogen van Piri het formeel opschorten van de toetredingsgesprekken. ,,Dat is niet symbolisch. Dat is behoorlijk definitief.’'

Stoppen met praten dus. Totdat er iets verandert. Dat kan weleens heel lang duren, want iemand die zo veel moeite doet om macht te verzamelen, gaat die niet zomaar afgeven. ,,Erdogan is nu op het punt gekomen dat hij koste wat kost aan de macht moet blijven. Voor zichzelf, voor zijn familie. Dus de trend is zeker niet een positieve, nee.’'

Dat hebben de Turken inmiddels ook in de gaten. Het afgelopen jaar weigerde de regering Piri te ontvangen, terwijl dat eerder nog wel gebeurde. Sterker: Ankara heeft de aanval op haar ingezet. ,,Ik ben rapporteur namens het hele Europese Parlement, maar ze proberen me nu weg te zetten als individu, Kati Piri, een symbool dat ze kunnen bashen. Erdogan noemde me zelfs bij naam in een speech, waarna in regeringsgezinde kranten en op sociale media een heel onaangename sfeer is gecreëerd. Het remt me niet in mijn oordeel, maar het is wel het minst leuke deel van mijn opdracht.’'

Ze vindt niet dat Europa de banden helemaal moet doorsnijden. ,,Al is het alleen maar om de andere helft van de bevolking. Vergeet niet dat het laatste referendum het maar nét haalde.’'