Politie, OM en rechtspraak willen 850 miljoen voor sterke rechtsstaat. ‘De verwachting dat zaken snel worden afgehandeld, kunnen wij nu niet waarmaken’

De politie, het Openbaar Ministerie en de rechtspraak zeggen fors meer geld nodig te hebben om hun rol in de rechtsstaat te blijven waarmaken. De samenleving verwacht dat er bij criminaliteit snel en adequaat wordt ingegrepen. Maar door personeelstekorten, achterstanden in bijscholing en verouderde ICT-systemen lopen de organisaties tegen hun grenzen aan.

In aanloop naar de verkiezingen slaan de kopstukken van de drie organisaties de handen ineen in een interview in deze krant. Ze willen samen zo’n 850 miljoen euro extra afdwingen bij het toekomstige kabinet.

De rellen van de afgelopen week willen ze niet misbruiken om hun pleidooi kracht bij te zetten, maar de erupties van geweld leggen volgens het OM, de politie en de rechtspraak wel de urgentie van hun problemen bloot. Zo vraagt de onrust veel van hun personeel, waardoor agenten, rechters en officieren van justitie niet toekomen aan andere zaken. Een van de gevolgen daarvan kan zijn dat andere opsporingsonderzoeken vertraging oplopen.

“Het fundament onder onze organisaties moet steviger zijn”, zegt Gerrit van der Burg, voorzitter van het College van procureurs-generaal van het OM. “Dat is nu te kwetsbaar.” Om de problemen op te lossen, heeft de strafrechtketen naar eigen zeggen meerjarige, stabiele en voorspelbare financiering nodig. Nu trekt het kabinet wel dikwijls geld uit voor specifieke onderwerpen als drugscriminaliteit en zedenzaken, maar is het algemene budget voor OM, politie en rechtspraak volgens de top van die organisaties te afhankelijk van de pieken en dalen van de economie.

Het drietal wil buiten schot blijven als de overheid haar uitgaven moet terugdringen, iets wat Van der Burg en zijn collega’s vanwege de pandemie verwachten. “De rekening van de bezuinigingen die voortkwamen uit de vorige financiële crisis, betalen we nu nog”, stelt Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak. Zo komt hij tweehonderd rechters tekort.

Ook de politie heeft moeite om de roosters rond te krijgen. Volgens de korpsleiding zijn er uiteindelijk 3500 extra mensen nodig. Niet alleen om aangiftes op te nemen, daders op te sporen en uit te rukken als oproerkraaiers knokkend door de binnensteden trekken, maar ook om crimineel gedrag en escalaties te voorkomen. Zo speurt de politie voorafgaand aan mogelijke onrust sociale media af om te onderzoeken welke groepen zich roeren. Ook leggen agenten contact met buurtbewoners van relschoppers, met ouders en jongerenwerkers.

De rellen van de afgelopen week tonen volgens de politie aan hoe belangrijk het is dat er voldoende agenten zijn. In de wijk, maar tevens op het web. “Er is een massieve verschuiving gaande van traditionele naar online criminaliteit”, ziet Hanneke Ekelmans, lid van de korpsleiding van de politie. “En beweeg je als politie niet mee met die ontwikkeling, dan speel je een achterhoedegevecht als er problemen opkomen.” De politie heeft investeringen nodig om haar mensen digitaal vaardiger te maken, ICT-systemen te verbeteren en expertise aan te trekken.

De bestuurders van het OM, de rechtspraak en de politie zeggen dat ze de tekorten niet zelfstandig kunnen oplossen. Zij stellen nog altijd minder te besteden te hebben dan vóór de bezuinigingsrondes vanaf 2012, terwijl het werk ingewikkelder en dus tijdrovender is geworden.

Volgens de bestuurders draait hun oproep uiteindelijk om één vraag: wat is de rechtsstaat ons waard? “We lopen al een heleboel jaar op onze tenen”, zegt Naves. “Dat merkt de burger ook. De verwachting dat zaken snel worden afgehandeld, kunnen wij nu niet waarmaken.”

Slaat het aankomende kabinet hun pleidooi in de wind, dan vrezen de ­bestuurders dat de afstand tussen de samenleving en het strafrecht zal groeien.

Lees verder het driedubbelinterview: ‘Wat is de rechtsstaat ons waard? Dáár draait het om’

De samenleving verwacht dat de politie snel handelt en dat verdachten van de rellen rap voor de rechter komen. Maar de politie, het OM en de rechters lopen al op hun tenen.