Opbollende lentejurken

Het is gewoon de lente hoor. Eén weekend zon en overal zit weer lucht in. Ineens is er ruimte, dingen zitten weer los en kunnen van hun plek. Ik moest denken aan dit detail, een favoriet, dat ik vorig jaar fotografeerde toen het schilderij even in Palazzo Strozzi in Florence hing, net gerestaureerd. Die stoffen die zo mooi opbollen dat je meer beweging ziet dan jurk. Er zit iets plotselings in. Ook in die kleuren die net pas lijken te bestaan, zo vers en helder. Als detail is het nogal abstract, en dat is prima; des te meer kan het van jou zijn.

Routine

Op zo'n lentedag is het alsof je even opnieuw ziet wat er al was en dat is de mooiste breuk in routine die er is. De routine die er in de herfst en winter in sloop, toen we zonder het te merken op een doffe, automatische piloot gingen. Uur in, uur uit, dag in, dag uit, week in, week uit. Werken, boodschappen doen, koffie-automaat, file rijden, vaatwasser uitruimen. Je leven hoeft niet miserabel te zijn om er op z'n tijd in vast te draaien. Het gebeurt zo, als je ongemerkt alles compleet vanzelfsprekend bent gaan vinden. Routine bestaat voor wie het niet door heeft.

Er is een speech uit 2005 van de auteur David Foster Wallace, 'This is Water', die hij gaf aan jonge studenten van een universiteit. Pak een kop koffie zou ik zeggen, zoek 'm op YouTube en ga er even voor zitten - het is een van de mooiste, geestigste en waarste speeches die ik ooit beluisterde. Het gaat precies hierover: routine. Wat die studenten nog niet weten dat ze te wachten staat, die andere kant van het volle leven waarop ze zich voorbereiden: de dingen die je dag in, dag uit, gaat doen, jaar in, jaar uit, en de doodse verveling en ergernissen die daarmee gepaard gaan. 'Leren hoe te denken', zoals vaak wordt gezegd op universiteiten, betekent volgens Wallace: leren dat je een keuze hebt wát te denken. Hoe betekenis te geven aan de dingen, een ander perspectief te zien. Als je dat bewustzijn niet ontwikkelt, schiet je op een dag in een groef van diepe, onbewuste routine. Dan vind je het normaal om te schelden op een fietser die je afsnijdt en zal dat elke dag weer gebeuren.

Aandacht

De auteur begint met een parabel: een oude vis komt op een dag twee jonge vissen tegen en zegt: 'Goedemorgen jongens, hoe is het water?' Waarop de ene jonge vis de andere aankijkt en zegt: 'What the hell is water?' Werkelijke vrijheid, zegt Wallace, heeft met aandacht te maken, met de discipline om te kiezen hoe je tegen dingen aan wilt kijken, dát het ook anders kan. Het alternatief is doodse routine. De speech raakt des te meer omdat David Foster Wallace drie jaar later het leven zelf te moeilijk vond, en het zich benam.

Aan het einde van de speech wenst hij de studenten een bewustzijn toe van alles wat echt is en essentieel, wat verborgen lijkt maar recht voor onze neus staat. Dat we ons blijven herinneren: 'Dit is water, dit is water'.

Ik keek weer naar Pontormo's jurken in die altijd nieuwe kleuren. Vijfhonderd jaar oud en toch is het of ze nu net opwaaien. Kunst kan mij soms, net als de lente, precies op het juiste moment laten zien: dit is water.

www.detailsofart.com

Zelf inzoomen?

Inzoomen op het hele kunstwerk, tot op de millimeter? Kijk dan zeker bij dit schilderij linksonder naar het kleine ezeltje dat vorig jaar na de restauratie onder de verf tevoorschijn kwam.

_{Noot voor tablet- en smartphonegebruikers: de inzoomfunctie werkt alleen op desktop.}