Letterlijke tekst persconferentie coronavirus minister-president Rutte en minister De Jonge (14 december 2021)

Mediatekst | 14-12-2021

Inleidend statement minister-president Mark Rutte

Goedenavond,

Mijn eerste en belangrijkste boodschap vanavond is dat we inderdaad hebben moeten besluiten het huidige maatregelenpakket te verlengen, en wel tot en met vrijdag 14 januari. Dat is in de kersttijd natuurlijk niet de blijde boodschap waar je op hoopt. Dus ja, een tegenvaller, maar misschien toch ook geen heel grote verrassing. En ik hoop dan ook dat veel mensen begrijpen dat die verlenging op dit moment om twee redenen onvermijdelijk is.

Ten eerste omdat de besmettingscijfers nog altijd heel hoog zijn. Het lijkt er voorzichtig op dat we weer over deze piek heen zijn, maar zolang de ziekenhuizen vol liggen met coronapatiënten en allerlei reguliere behandelingen en operaties worden uitgesteld, moeten we het virus verder terug dringen.

Ten tweede vanwege die nieuwe Omikronvariant. Daarvan weten we nog veel dingen niet, maar wel dat deze nieuwe variant zich flink sneller verspreidt dan de huidige Deltavariant. Daarover krijgen we eind deze week een nieuw advies van het Outbreak Management Team, het OMT, en Hugo de Jonge zal er zo meteen meer over zeggen, maar er is echt reden tot zorg en grote voorzichtigheid. Ook daarom nu een verlenging van het huidige maatregelenpakket.

Die verlenging betekent om te beginnen dat ook tijdens de Kerst en in de Kerstvakantie 4 gasten de norm blijft. Als regel geldt dus: ontvang thuis per dag niet meer dan 4 mensen vanaf 13 jaar.

Dus geen uitzondering voor de Kerstdagen of Oud en Nieuw. We moeten echt voorzichtig zijn, juist rond de feestdagen, als de behoefte om elkaar op te zoeken toch al groot is. En heel begrijpelijk natuurlijk. Maar juist de mensen die ons lief zijn, moeten we willen beschermen. En dat doen we door een aantal basisregels in acht te nemen. Door een zelftest te doen als je ergens op bezoek gaat of bezoek ontvangt, ook als je geen klachten hebt. Door ook achter de voordeur anderhalve meter afstand te houden van je bezoek, dus stel de stoelen gewoon een beetje uit elkaar. Door geen handen te schudden en regelmatig je handen te wassen met zeep, zeker als je ergens binnenkomt. Door goed te ventileren, bijvoorbeeld door een raampje open te zetten als er bezoek is en daarna ramen en deuren een kwartiertje tegen elkaar open te zetten. En natuurlijk ga je in geen geval ergens op bezoek als je klachten hebt. Dan blijf je thuis en doe je een test.

En voor alle duidelijkheid: de verlenging van het huidige maatregelenpakket betekent verder dat ook alle andere regels blijven zoals ze nu zijn. Ik noem kort nog een keer de belangrijkste.

Een algemene sluitingstijd tussen 5 uur ’s avonds en 5 uur ’s morgens, met uitzondering van supermarkten en andere levensmiddelenwinkels en essentiële diensten zoals apotheken en tankstations. Afhalen in de horeca, dat mag wel.

Géén publiek bij sportwedstrijden.

Een verplicht coronatoegangsbewijs voor iedereen vanaf 13 jaar in de horeca, theaters en concertzalen, musea, binnensportlocaties en bioscopen.

Verplichte zitplaatsen en anderhalve meter afstand in de horeca en theaters en concertzalen. En als er geen stoelen zijn een maximum van 1 bezoeker per 5 vierkante meter, bijvoorbeeld in musea.

Een mondkapjesplicht in het openbaar vervoer, als je rondloopt op school of in de horeca, in publieke binnenruimtes zoals winkels en bij de kapper en andere contactberoepen.

En tot slot een maximale groepsgrootte van 75 mensen op anderhalve meter in het hoger onderwijs en van 1250 in een grote theater- of concertzaal.

Voor bedrijven, ZZP’ers, culturele instellingen en sportorganisaties die door deze maatregelen worden getroffen, blijven uiteraard de bestaande financiële regelingen beschikbaar. We realiseren ons heel goed: een tweede Kerst met veel minder omzet, minder of geen publiek, minder of geen gasten is natuurlijk ongelooflijk ingrijpend, en verdrietig. Die pijn kunnen we helaas niet zomaar wegnemen en er gaat ook echt nog veel gevraagd worden van het aanpassingsvermogen van ondernemend Nederland.

Maar door de bestaande financiële pakketten te verlengen tot en met het eerste kwartaal van 2022 hopen we wel iets van de acute zorgen te kunnen verlichten. Dat besluit hebben we vandaag dus ook genomen. En voor de volledigheid: voor de evenementensector verlengen we tot en met het derde kwartaal, maar wel met een groeiend eigen risico voor de sector zelf.

En dan vraag ik vandaag nog een keer speciale aandacht voor de oudere generatie. Natuurlijk is de ene senior de andere niet, maar gemiddeld genomen weten we dat mensen boven de 70 echt veel vaker in het ziekenhuis terecht komen als ze corona krijgen. Laat ons dat samen zoveel mogelijk voorkomen door ons bij opa en oma extra goed aan de basisregels te houden die ik net noemde.

En ook door het directe contact tussen 70+ers en kinderen zoveel mogelijk te beperken, hoe lastig het ook kan zijn die anderhalve meter afstand te bewaren, en de kleinkinderen niet te knuffelen onder de Kerstboom. We weten nu eenmaal dat het coronavirus behoorlijk rondgaat onder kinderen die niet gevaccineerd zijn en al worden ze daar zelf meestal niet heel ziek van, ze kunnen het wel degelijk overdragen. Pas dus alsjeblieft op.

In het verlengde hiervan heeft het Outbreak Management Team, het OMT, nogmaals aandacht gevraagd voor een mogelijk eerdere sluiting van de scholen voor de Kerstvakantie, als manier om de spreiding, de verspreiding van het virus te vertragen. En dat signaal is de laatste dagen met alle onzekerheid rond de Omikronvariant veel dringender geworden. We hebben daar echt heel intensief en heel moeilijk gesprek over gehad. Wetend hoe zo’n besluit onherroepelijk leidt tot leervertragingen, los nog van de praktische problemen voor ouders en scholen. Maar ook wetende dat we dit besluit vanwege de uitvoerbaarheid alleen vandaag konden nemen. En we konden dat signaal over de Omikronvariant, dat konden we niet negeren.

De uitkomst is dat we de basisscholen, de scholen voor speciaal basisonderwijs en de buitenschoolse opvang vragen om met ingang van maandag 20 december de deuren te sluiten, of uiterlijk dinsdag de 21^e december als die extra tijd nodig is om noodopvang te regelen. Want die noodopvang moet er natuurlijk wel zijn. Voor kwetsbare kinderen. En voor kinderen van ouders met cruciale beroepen als verpleegkundigen, politieagenten, buschauffeurs, of een van die andere cruciale beroepen die u kunt vinden op rijksoverheid.nl. Scholen hoeven tot de Kerst geen afstandsonderwijs te geven.

Het zeer dringende advies daarbij, een zeer dringende vraag aan ouders eigenlijk, is alleen gebruik te maken van de noodopvang als het echt niet anders kan. En daarnaast om hun kinderen in die extra onderwijsvrije week zoveel mogelijk binnen het eigen gezin te houden. Dus liever even geen speelafspraken of bezoekjes aan de ballenbak en zeker niet aan opa of oma, om hen te vragen op de kinderen te passen. Dat moeten opa en oma nu even niet doen. Dan is het vertragende effect van deze maatregel, als we dat niet doen, dan is het vertragende effect van deze maatregel op het virus het grootst. En ik realiseer me natuurlijk hoeveel we hier opnieuw vragen van leraren, van ouders, van medewerkers van de buitenschoolse opvang, maar ook van werkgevers die een belangrijke rol hebben om dit mogelijk te maken. Daarom zeg ik nog een keer: dank en groot respect voor u allemaal!

En dan nog dit. Vorige week bleek uit een onderzoek dat het vertrouwen in de corona-aanpak heel veel lager is dan aan het begin van de crisis. En dat is natuurlijk een harde conclusie. Nou kun je zeggen: dat is ook logisch, want iedereen heeft zijn buik helemaal vol van corona. Iedereen is het zat. Maar dat zou te gemakkelijk zijn. Ik beschouw de uitkomsten van deze en andere onderzoeken als een opdracht aan ons om het beter te doen. Daar heb ik vorige keer al iets over gezegd. En we werken aan een vooruitblik op de komende maanden. En daar komen we dus ook op terug.

Maar wat mij ook opviel in datzelfde onderzoek, en wat we ook terugzien in de cijfers, is de bereidheid van mensen om zich aan maatregelen te houden. Die bereidheid groeit weer. Blijkbaar willen we dat dus voor elkaar doen. En blijkbaar geloven mensen weer vaker dat hun eigen gedrag het verschil kan maken. En dat is ook een vorm van vertrouwen, in elkaar, waar ik blij mee ben. Zeker met het oog op wat er nog op ons af kan komen.

En daarmee kom ik terug bij het begin van mijn verhaal. We verlengen de maatregelen nu tot en met vrijdag 14 januari. Maar het kan best zijn dat er eerder al een nieuw weegmoment komt. Want zoals ik al zei: er is reden tot zorg. We hopen op korte termijn van het OMT meer inzicht te krijgen in wat de Omikronvariant voor Nederland kan gaan betekenen. En daar moeten we ons op voorbereiden. Daarover nu meer van Hugo de Jonge.

Inleidend statement minister De Jonge

Corona blijft onder ons. We zullen er mee moeten leren leven. Hoe moeilijk dat ook is. Want we zitten nu bijna 2 jaar met elkaar opgescheept - het virus en wij – en het blijft ons maar in zijn greep houden.

Ik begin met de cijfers van nu, en hoe we verwachten dat die er de komende tijd uit gaan zien. Het aantal nieuwe besmettingen daalt, vandaag een kleine 13 duizend. En deze week zagen we gemiddeld 17 duizend nieuwe besmettingen per dag. Vorige week waren dat er nog 21 duizend. Een flinke daling dus. En over afgelopen week zagen we dagelijks gemiddeld 280 nieuwe ziekenhuisopnamen. Over de week ervoor waren dat er ruim 300. Ook daar een daling dus. En daarmee ligt de piek van deze Delta-golf achter ons. We verwachten dat de daling van besmettingen en ziekenhuisopnamen zich de komende weken voortzet zodat de druk op de zorg - die nog steeds veel te hoog is - afneemt.

Hoe de toekomst er daarna uitziet, dat is niet zeker. Want net nu we de Delta-variant onder de duim beginnen te krijgen, doemt Omikron op. En we weten nu dat die variant op 19 november voor het eerst op Hollandse bodem is aangetroffen. Inmiddels is de schatting dat ‘ie ongeveer 1% van alle besmettingen veroorzaakt. En dat lijkt nu nog weinig, maar we leren uit andere landen dat het de komende tijd heel snel gaat klimmen. In Amsterdam is het naar schatting al ruim 3%.

Er is veel wat we nog niet weten over Omikron. En de komende dagen en weken zal er telkens meer bekend worden. Zo weten we nog niet hoe ziekmakend deze variant is. Maar wat we inmiddels wél weten, is genoeg om ons zorgen over te maken. Serieuze zorgen.

Wat we namelijk wel weten over Omikron is dat ‘ie zich sneller verspreidt dan de huidige Deltavariant. In Engeland zien we dat deze variant zich elke 2 à 3 dagen verdubbelt en dat is echt heel snel. Wat we ook weten is dat de Omikronvariant zich minder laat tegenhouden door de opgebouwde immuniteit dan de Delta-variant. We weten niet precies hoe hoog en wanneer, en ook niet hoe zeer de zorg er door belast zal worden, maar een nieuwe golf is dus te verwachten. Daar moeten we ons schrap voor zetten.

Komende week zal het OMT de laatste onderzoeksresultaten wegen en ons adviseren of er uit voorzorg extra maatregelen getroffen moeten worden om de verspreiding van de Omikronvariant te vertragen. En we kiezen er voor nu al te doen wat in ieder geval helpt: een maximale versnelling van de boostercampagne. Want vaccins beschermen nog behoorlijk goed tegen de Deltavariant, maar tegen de Omikronvariant is die boosterprik echt nodig om de bescherming weer op peil te brengen. We gaan dus zo snel mogelijk, zo veel mogelijk mensen een oppepprik geven om een te verwachten Omikron-golf te vertragen en te verlagen. In de tweede helft van januari willen we de boostercampagne hebben afgerond. Alle 18-plussers die drie maanden of langer geleden hun laatste vaccinatie hebben gehad - of van corona zijn genezen - hebben dan de kans gekregen op hun booster.

Door Omikron kiezen we ervoor het booster-offensief verder te versnellen. Vandaag hebben we de laatste 60-plussers uitgenodigd die zes maanden of langer geleden geprikt of hersteld zijn. De komende dagen zijn de 60-plussers aan de beurt die korter dan 6 maanden geleden zijn gevaccineerd. Want, de booster komt voor iedereen beschikbaar 3 maanden na de laatste vaccinatie of doorgemaakte infectie. Aan het eind van de week volgen dan de 60-minners, van oud naar jong. Net als vorige keer roepen we iedere dag een paar geboortejaren op, om – het liefst digitaal - een afspraak te maken. Dat gaat heel snel, eind volgende week hopen we de 45-plusser uitgenodigd te hebben. Veel mensen uit de ‘griepprikgroep’ die zijn volgende week vanwege hun leeftijd al geboosterd. En vanaf volgende week donderdag krijgen zoveel mogelijk mensen uit deze groep die dan nog niet zijn geweest een uitnodiging via sms.

Miljoenen prikken. Gezet met tienduizenden mensen. Een megaoperatie voor het RIVM en de GGD.

Met hulp van defensie, het Rode Kruis, de ziekenhuizen waar we een beroep op doen, de huisartsen waar we een extra beroep op doen, medisch studenten, en heel veel anderen, zetten ze alles op alles om die klus te klaren. En dat is iets om heel dankbaar voor te zijn. En zeg dat ook gerust even tegen degene van wie jij straks je prik krijgt.

En mensen, we zien dat niet iedereen die booster meteen haalt. Maar ben je uitgenodigd, haal die booster dan, want je hebt hem gewoon nodig tegen die Omikronvariant. Anders ben je echt te weinig beschermd. Dus booster voor je eigen gezondheid. Booster voor de kwetsbaren en booster voor de samenleving, om de zorg toegankelijk te houden voor iedereen te houden.

En ik snap dat iedereen denkt: nu dit weer, hoe lang nog? Hoe lang gaan we nog van variant naar variant, van lockdown naar lockdown, van booster naar booster? En dat zijn terechte vragen.

We hebben er helaas geen simpel antwoord op. Corona gaat niet weg. We moeten het virus onder controle houden, en we moeten beter leren leven met het virus. En daarom houden we de komende periode onze aanpak tegen het licht. Op alle scenario’s die zich kúnnen voltrekken moeten we zijn voorbereid. Waarbij onze aanpak ons moet helpen om, ongeacht het scenario, telkens zo open en zo veilig mogelijk het komende jaar door te komen. Om ook eind volgend jaar niet weer zo in de klem van het virus te raken.

En makkelijke keuzes zitten daar niet tussen. Want doe je iets om het virus te raken, dan raak je onherroepelijk ook de samenleving. En kies je voor de vrijheid van de één, dan weet je dat dat kan betekenen dat een ander niet meer de zorg krijgt die hij nodig heeft. Er zijn geen makkelijke keuzes.

Beter leren leven met het virus betekent dat we tussen moeilijke en nog moeilijker opties moeten kiezen.

Ook in de volgende winter kan het zijn dat we te maken hebben met een coronagolf.  We zullen moeten bedenken hoe we de capaciteit van de zorg dan flexibeler kunnen uitbreiden. Door het anders organiseren van de zorg. En dat moet op zo’n manier, dat het opschalen van de covidzorg, niet onmiddellijk betekent dat we zoveel zorg voor andere patiënten moeten afschalen. Het meer samenbrengen – het meer concentreren - van die covidzorg, kan daar een oplossing voor zijn. 

Die oplossingen, die vooruitzichten, dat perspectief is hard nodig. Want we willen allemaal terug naar een leven met meer kleur: naar een concert, op de tribune of uit eten. Iedereen kijkt daar naar uit, want niemand wil leven met de rem er op, en onze jongeren nog wel het minst. Onze lange termijn aanpak moet ons helpen om zo veilig mogelijk, maar zeker ook zo open mogelijk ons leven te kunnen leven.

En we kunnen allemaal helpen om dat mogelijk te maken. En we doen dat nu door ons aan de maatregelen te houden, en we zien dat dat werkt. Thuis te blijven en te testen als we klachten hebben.

En werk je met kwetsbare mensen, ben je 70-plusser of heb je een zwakke gezondheid? Dan test je altijd bij de GGD. En anders volstaat een zelftest. Is die positief? Dan maak je altijd alsnog een afspraak bij de GGD.

Ik zei het al: we maken ons serieuze zorgen over die nieuwe Omikronvariant. Maar, ons zorgen maken, dat helpt natuurlijk niet tegen het virus. Vaccineren wel. Dus ben je nog niet geprikt? Dan is deze Omikronvariant dé reden om opnieuw over vaccinatie na te denken. Twijfel je? Leg je daar dan niet bij neer. Ga erover in gesprek met iemand die er verstand van heeft. Kijk op overvacccineren.nl waar je al je vragen beantwoord ziet. Of bel de twijfeltelefoon. En het nummer vindt je ook op overvaccineren.nl. Want je twijfel kan toch nooit groter zijn dan je wens om gezond te blijven?

En ken je mensen die twijfelen en zie je er tegen op om dat gesprek te voeren? Dat snap ik, maar leg je daar dan niet bij neer. Ga dat gesprek wel aan, want het opzien tegen dat gesprek kan toch nooit zwaarder wegen dan de wil om de mensen die je lief zijn te beschermen.

En hecht je zo vreselijk aan je recht, je vrijheid om ‘nee’ te zeggen tegen vaccinatie? Daar leg ik me niet bij neer. Want dat recht - die vrijheid - kan nooit belangrijker zijn dan het recht van de ander om niet ziek te worden, het recht van een ander op een plek in het ziekenhuis, het recht van de ander om zijn onderwijs, zijn onderneming, of zijn leven gaande te houden.  En dus: bescherm jezelf, bescherm elkaar, en bescherm de vrijheid die we met elkaar op het virus te herwinnen hebben.

Net als vorig jaar zijn de feestdagen anders dan anders. We houden niet alleen afstand, we voelen ook steeds meer afstand, misschien wel. Het virus en de vaccinatie ertegen werken soms als een splijtzwam. In de samenleving. Tussen vrienden. In families. In gezinnen zelfs. Maar we zijn niet elkaars vijand. Het virus is onze vijand. Laten we ons daar in eensgezindheid tegen keren. Want tegelijkertijd is onze saamhorigheid nog steeds óók heel groot. En dat moet zo blijven.

Beantwoording van vragen

VRAAG (NOS)

Meneer Rutte, tot vorige week u hoorde we u en andere kabinetsleden nog heel duidelijk zeggen: het onderwijs is wel het allerlaatste waar we nu aankomen. En nu komt dan toch dit besluit om die kinderen volgende week niet naar school te laten gaan. Wat is er gebeurd?

RUTTE

Daar komen eigenlijk twee zaken bij elkaar. Er is al een aantal weken, zegt het OMT tegen ons: overweeg serieus vanwege de bestaande Deltavariant om die week voor de kerstvakantie de scholen te sluiten. Dat heeft ermee te maken dat onder kleine kinderen, logisch want ze zijn niet gevaccineerd, het virus behoorlijk rondgaat. En ze worden zelf niet zozeer ziek, gelukkig, maar kunnen wel anderen besmetten en dat is een risico bij 70+ers. Dat ligt er al, we hebben er al een aantal weken meer geworsteld, met dat advies. En de scholen zijn heel druk bezig met zelftesten en heel veel andere dingen, daarbij we ook nog in oog te zien dat 24 december, de laatste schooldag, een dag is voor Kerst. Dus er zit, dit jaar door de kalender, eigenlijk helemaal geen buffer tussen de start van de vakantie en de echte kerstdagen waarbij kinderen dan ook misschien bij opa en oma komen. Daar komt nu bij natuurlijk dat de zorgen over de Omikronvariant toenemen en het OMT op basis daarvan heeft gezegd, ten overvloede, bovenop ons advies wat er al ligt, om dat zeer serieus te overwogen, zou dat nu extra belangrijk kunnen zijn om ervoor te zorgen dat, door die schoolsluiting, die week extra het aantal besmettingen verder wordt teruggedrongen. Een betere uitgangspositie, maar ook de verspreiding van die variant verder vertraagd wordt.

VRAAG

Maar er zijn toch nog helemaal geen cijfers over die Omikronvariant, want u zegt het zelf: die moeten nog komen. Die zitten niet in de berekeningen. Het virus is aan het dalen, aan het afnemen. En dan komt u toch met zo’n besluit?

RUTTE

Maar als je nu kijkt…
Dan nodig ik u uit te kijken naar de BBC-website, die nergens anders meer over gaat op dit moment, in Engeland, dan Omikron, omdat het daar een heel groot probleem is op dit moment. In Denemarken, in Noorwegen, in landen die ons voorgaan. En we weten inmiddels dat, als dergelijke landen ons voorgaan, het een kwestie van tijd is, van dagen, van weken, misschien zelfs van dagen, voordat het ook hier is. En in Duitsland, in Oostenrijk en de rest van Europa. Zo gaat dat helaas met het virus, dus dat virus gaat ook als een golf over Europa heen. Dus het is waar dat we hier nog niet alle informatie hebben die we willen, vandaar dat het OMT ook richting eind van de week met een eerste duiding gaat komen en op basis daarvan heel precies gaan kijken wat nodig en wat dat betekent bijvoorbeeld voor de ziekenhuizen. Maar je kunt wel zien in het buitenland op dit moment dat de besmettelijkheid een grotere reden van zorg is, dat er nog onvoldoende informatie is over de druk van de zorg. Kijk ook vandaag naar alle Engelse kranten, die beschrijven hoe de National Health Service (NHS) heeft besloten om naar een totale mobilisatie te gaan, zoals ze dat daar noemen, van de gezondheidszorg in Engeland vanwege Omikron.

VRAAG

En wat verwacht dan nu van die gezinnen met jonge kinderen? U zegt: blijf zoveel mogelijk thuis, ga niet naar anderen op bezoek, ga zeker niet in contact komen met ouderen generaties. Afstandsonderwijs hoeven de scholen ook niet te regelen. Wat moeten ze doen die week?

RUTTE
Blijf zoveel mogelijk in de bubbel van het eigen gezin en als je toch ergens op bezoek moet, laat je testen, hou de anderhalve meter....

VRAAG

Ouders moeten misschien ook werken, er is misschien geen opvang...

RUTTE

Die is er wel. De reden dat we zeggen: de scholen moeten dicht op dinsdag, maar wij vragen de scholen te sluiten op maandag. Dat we die extra dag nemen, is omdat scholen tegen ons zeggen, eigenlijk hebben we zeven dagen nodig om die noodopvang, voor mensen in de zorg, voor buschauffeurs en voor anderen, er is een hele lijst op rijksoverheid.nl te vinden van mensen die een beroep kunnen doen op deze noodopvang.

VRAAG

Maar al die andere gezinnen dan? Met al die andere beroepen?

RUTTE

Ja, dus daar is de vraag: zorg ervoor dat je zoveel mogelijk de kinderen thuis in de bubbel ontvangt als het geen essentiële beroepen zijn. Het is uitermate complex, ik snap dat dit voor heel gezinnen rampzalig is. Dat is het gewoon, daar gaan we ook niks mooiers van maken, maar we doen dit omdat het echt nodig. Omdat we ons grote zorgen maken, sowieso over de Deltavariant en de weliswaar daling, maar nog niet echt heel fors, van het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in Nederland, maar daarbij komt nu deze aanvullende grote zorg over de nieuwe variant Omikron.

VRAAG (RTL)

Meneer Rutte, u bent, eigenlijk allebei, klinkt u zeer bezorgt. Het OMT komt vrijdag met een nieuw advies, dat klinkt allemaal alsof eerder meer maatregelen op korte termijn in de pijplijn zitten dan eventuele versoepelingen?

RUTTE

We weten het oprecht niet, maar nogmaals ook de OMT-leden zijn bezorgd. Internationale berichten, ik noemde net de voorbeelden aan uw collega van de NOS vanuit Groot-Brittannië, Noorwegen en Denemarken, zijn buitengewoon zorgwekkend. En dat betekent dat wij heel zorvuldig die feiten en cijfers gaan bestuderen, ik ga daar niet op vooruitlopen. Ik zou niet rekenen op versoepelingen na vrijdag. Dit pakket trekken we nu door naar 14 januari. We hopen dat we dan daarvoor niet hoeven te terug te komen bij jullie met nadere berichten, maar we kunnen het absoluut niet uitsluiten.

VRAAG

Nee, want er is geen enkele reden om aan te nemen dat wat in het VK gebeurt of wat in Denemarken gebeurt, dan dat ook niet hier gaat gebeuren, dus dreigt er dan een lockdown? Nog voor de jaarwisseling?

RUTTE

Maar ook voor GB en Noorwegen en Denemarken geldt dat men ook daar nu verder nader aan het duiden is. Ja, het is besmettelijker, wat is precies het ziektebeeld? Wat is het effect op ziekenhuisopnames? Al die zaken worden in kaart gebracht en we willen dat echt heel precies en nauwkeurig bestuderen, omdat het opleggen aan de samenleving van verdere lockdownachtige maatregelen buitengewoon ingrijpend is voor ons geestelijk welzijn, voor ons economisch welzijn, voor het hele maatschappelijk leven. Dus dat kan alleen als daar absoluut redenen voor zijn om verder te gaan dan de avondlockdown die we nu hebben.

VRAAG

Wanneer verwacht u eigenlijk die Omikrongolf?

RUTTE

Nogmaals, dat gaan we heel precies bekijken in de modellering van vrijdag.

DE JONGE

Misschien iets toevoegen. We weten een aantal dingen niet, we weten een aantal dingen wel. En wat je eigenlijk altijd wil weten bij een nieuwe variant is drie dingen. Namelijk eerste: is het besmettelijker? Het tweede wat je wil weten: is de opgebouwde immuniteit zoals we die kennen, is die voldoende bestand tegen deze nieuwe variant? En het derde wat je wil weten, is die ook ziekmakender? Die laatste vraag is echt heel moeilijk te beantwoorden, daarvoor is het nog te kort op Europese bodem. Die andere twee vragen die zijn heel moeilijk uit elkaar te houden, dus de mate van besmettelijkheid en de mate waarin het zich iets aantrekt van die inmiddels opgebouwde bescherming. Wat we zien als resultanten daarvoor is in ieder geval een heel veel snellere verspreiding en wat we vermoeden op basis van alles wat we nu weten, is dat de vaccins gewoon op dit moment, die twee prikken, onvoldoende beschermen. Wat we ook zien, dat is de upside ervan, dat als je die derde prik zet, dan herstel je wel de bescherming naar zo’n 75 procent tegen infectie. Wat het exact doet tegen ziekenhuisopname, dat moeten we nog leren, maar in ieder geval zo’n 75 procent weer tegen infectie. En dat is een geweldig resultaat en vandaar ook die enorme versnelling van de boostercampagne. Maar om dus te berekenen wanneer de golf komt, maar ook hoe hoog die wordt en of het een golf wordt van besmettingen of een golf van ziekenhuisopnames, of zelfs een golf van weer heel veel IC-opnamen, dat is op dit moment gewoon nog heel erg moeilijk in te schatten. Dus wanneer die komt en hoe hoog die wordt en wat exact de impact gaat zijn op de belasting van de zorg, dat is nou net wat je heel graag wil weten. Mijn inschatting is dat daar de komende dagen meer over bekend wordt uit Engeland, en de dagen daarna en de weken ernaar steeds meer in allerlei andere landen die al wat verder zijn, met die Omikrongolf. Je ziet dat het VK verder is en je ziet dat Denemarken verder is, en daar hopen we veel van te leren, zodat we ons daar ook op kunnen voorbereiden. We moeten ons echt op alle scenario’s voorbereiden.

VRAAG

U wil gaan boosteren om dus die golf zo ver mogelijk ook vooruit te schuiven, maar tegelijkertijd hoor ik u ook zeggen: er komen nou heel veel mensen… niet iedereen beantwoord die oproep. Wat is het opkomstpercentage van mensen?

DE JONGE

Vandaag gelukkig bij de 80+ers boven de 80 procent, voor het eerst. Daarvoor was eigenlijk de opkomst zo’n 65 procent over alle mensen die nu zijn uitgenodigd en dat is echt te laag. Dus ik roep echt iedereen op, deze booster is niet ‘nice to have’ om een paar procent vaccineffeciviteit te verhogen tegen ernstige infectie en ziekenhuisopname, deze booster is voor iedereen, ‘need to have’ om überhaupt beschermd te zijn tegen infectie. Laten we hopen ook zoveel mogelijk ook tegen ziekenhuisopname. De eerste getallen daarover uit Engeland zijn op zichzelf genomen positief, we weten alleen niet hoelang dat effect van die booster dan weer aanblijft. Wat we zien namelijk is dat die eerste twee prikken, zeker als die al wat langer geleden zijn, daarvan is de effectiviteit enorm afgenomen. Dus die booster is echt nodig om die bescherming weer op peil te krijgen en dat is ook de reden dat wij alles op alles zetten om iedereen in de tweede helft van januari die prik te hebben gegeven, die extra prik te hebben gegeven. En dan hebben we natuurlijk ook altijd nog 11 procent mensen die überhaupt nog niet geprikt is. En ook daar maken we ons echt wel heel erg zorgen over. We dachten altijd dat aan het einde van winter iedereen tegen het virus aan zou lopen als ze niet gevaccineerd waren en besmet zouden gaan worden, en dus ziek zouden worden. En dat daar nog een hele hoop ziekenhuisopnames uit naar voeren zouden komen, maar met deze Omikrongolf, die zoveel sneller gaat, die, waarover wordt gezegd, een milder ziektebeeld heeft, maar dat weten we niet precies en ook al zou het ietsjes milder zijn, met deze snelheid kan het tot ongelofelijk veel patiënten in een korte tijd leiden. Het is echt noodzakelijk dat iedereen zich opnieuw de vraag stelt: moet ik me niet toch laten vaccineren? Het is gewoon ongelofelijk nodig.

VRAAG (SBS)

Meneer Rutte, u zegt zelf dat het vertrouwen in het coronabeleid is ontzettend laag. Toch neemt u vandaag op het laatste moment een heel erg ingrijpend besluit met die langere schoolvakantie. Wat doet dat met het vertrouwen in uw beleid, denkt u?

RUTTE

We doen dit niet op het laatste moment. Ik ben bereid alle fouten te erkennen. 

VRAAG

Er werd al een tijd voor gewaarschuwd toch?

RUTTE

Het OMT heeft op grond van de Deltavariant een aantal keer gezegd: overweeg dit. En wij hebben er toen voor gekozen om dat niet te doen, omdat we andere maatregelen hebben genomen. En we ook een daling op zichzelf zien van het aantal besmettingen. Wat het OMT daar nu bovenop zegt vanwege de Omikronvariant er een belang is om, extra belangrijk is dat scholen we dichtgaan en daar zou je ook nog mee kunnen wachten tot eind deze week, het weekend, voordat je dat besluit neemt. Maar dat doen we dus niet, dat doen we nu, omdat daarmee de scholen ook de kans hebben om zich voor te bereiden op de noodopvang en ook de BSO, de buitenschoolse opvang, de gelegenheid heeft om zich voor te bereiden op de noodopvang.

VRAAG

Oke, maar heeft u die Omikronvariant in een eerder stadium dan onderschat? Want hij is al wat langer in het land?

RUTTE

Nee, hij is er net twee weken en we weten daar gewoon nog te weinig van. Probleem is dat in Engeland hij veel verder verspreidt is, inmiddels duidelijk is dat die ook heel snel zich verder verspreidt in dat land. Dat betekent dat het tempo waarin hij de Deltavariant verdringt daar heel hoog ligt en wij moeten ons natuurlijk baseren op wat de Nederlandse virologen en epidemiologen ons adviseren, en wij verwachten tegen het einde van de week advies over.

VRAAG

U zegt verder om dat laag vertrouwen weer enigszins te herstellen, het vertrouwen in het beleid terug te krijgen willen jullie dingen anders gaan doen. Kunnen we er toch als iets meer over vertellen?

RUTTE

Dat hebben we natuurlijk de vorige keer geschetst dat we bezig zijn met een heel traject om ons beleid te actualiseren en ook aan te passen, zodat het ook niet alleen voor de korte termijn goed is, maar juist ook een doorkijk biedt op de middellange en langere termijn. Dat is in de vorige persconferentie geschetst aan de hand van 5 sporen. Die zal ik hier nu vandaag niet herhalen. En wij verwachten daarover in januari bij u terug te komen.

VRAAG

Maar hoe heeft het dan zover kunnen komen, want inmiddels heeft nog maar zo’n 15 procent geeft nog maar aan vertrouwen te hebben in het beleid. Hoe heeft u het dan zover kunnen laten komen?

RUTTE

Ook daar hebben we de vorige keer over gesproken en ik heb in ieder geval daarbij gezegd dat ik het mij persoonlijk aanreken dat het mij onvoldoende gelukt is om de mate van het belang van de vier basisregels en alles wat daarmee samenhangt, om die over gebracht te krijgen. Dat stelt dus eisen om opnieuw te doordenken en daar zijn we dus heel hard mee bezig met de hele aanpak van ons communicatiebeleid. Daarnaast zie je, gelukkig, op dit moment, dat is het lichtpuntje, dat de mate waarin mensen bereid om zich te houden aan die regels, dat dat behoorlijk aan het toenemen is. Dus je ziet dat mensen merken, er is echt iets aan de hand weer. Dat mensen ook bereid zijn om vanuit dat gedachtegoed te zeggen: dan ben ik bereid thuis te werken, dan ben bereid om mij aan de basisregels strakker te houden, me eerder te laten testen. Dus we zien ook het aantal vervoersbewegingen verder afnemen, dat is uitermate gunstig, want dat betekent dat er gewoon minder verplaatsingen zijn en dus minder risico’s op overdracht van het virus.

VRAAG

Maakt het dat niet juist vervelend voor u, dat mensen best bereid zijn zich aan de regels te houden, maar ze ondertussen uw beleid niet meer vertrouwen?

RUTTE

Luister, ik neem die signalen en dat heb ik ook net in mijn toespraakje gezegd, zeer serieus, en ik reken mij dat ook aan. En dan zoeken we ook naar wegen om dat te verbeteren. Dat hebben we de vorige keer uitvoerig over gesproken en bij stilgestaan. Tegelijkertijd gaat het hier niet over mijn ijdelheid en over steun van mijn beleid. Het is belangrijk dat die steun er is voor het beleid, omdat dat ook weer bijdraagt aan het naleven van de basisregels, het naleven van alle adviezen, daarom is het zo belangrijk. Het is niet belangrijk of mensen Mark Rutte leuk vinden, het is belangrijk of mensen Mark in Nederland het beleid steunen omdat dat voorspellend is op de mate waarin ze ook de regels naleven. En wat we nu zien is paradoxaal dat die steun laag is, maar dat gelukkig de bereidheid om de regels na te leven, toeneemt, en dat is ontzettend belangrijk voor het bestrijden van het overdragen van het virus.

VRAAG

Wordt die aanpak dan iets voor een nieuw kabinet?

RUTTE

Dat vraagt dan naar het tempo van een nieuw kabinet, maar uiteraard is dit zo belangrijk dat hier stokjes hardlopend worden overgegeven. Het is een estafette, het is niet zo dat we stoppen en dan weer helemaal opnieuw beginnen.

VRAAG (BNR)

Meneer Rutte, vanuit de oppositie klinkt vandaag het signaal, toen we ze vroegen naar de scholen die sluiten, van ja, dit hebben we natuurlijk al een tijdje gezegd, want had nou voor die zware lockdown gekozen, dan had je die scholen niet hoeven sluiten. Dat was toch het laatste middel dat je in moest zetten, het sluiten van die scholen. En nu krijg je volgende week de situatie dat allerlei niet-essentiële sectoren overdag wel open zijn, maar de scholen dicht. Wat is uw reactie daarop?

RUTTE

Wij varen natuurlijk met de oppositie en met de coalitie niet alleen op wat we denken dat verstandig is, maar wij voeren het hele coronabeleid op basis van strakke advisering en strakke modellering. Wat is noodzakelijk om maatregelen te nemen om de verspreiding van het virus, gegeven op dat moment de stand van epidemiologie terug te dringen? En daar hoort bij de avondlockdown zoals we die nu hebben. Wij hebben een van de zwaarste maatregelenpakketten in heel Europa, er zijn heel weinig landen in Europa die zulke zware maatregelen hebben als Nederland in de afgelopen weken. En dat doen we op basis van terecht advisering waar we ook over praten etc. Voor de scholen geldt iets heel bijzonders en specifieks en dat is dat voor kinderen op de basisscholen en vooral in de leeftijd van 6-7 jaar, door het niet-gevaccineerd zijn, het ook logisch is dat daar het virus op een veel grotere schaal rondgaat. En dat dat in combinatie met de trage afbouw nu van het aantal besmettingen van Delta, het risico van Omikron, wat eraan komt en het willen vertragen van die introductie, het belangrijk is om voor die specifieke groep deze maatregel te nemen. En het is dus niet een keuze tussen een winkel open of de school dicht. Het is de keuze voor een heel streng avondlockdown-pakket zoals we dat hebben, een van de strengste van Europa. En daar bovenop vanwege de specifieke situatie bij klein kindjes, de noodzaak van de sluiting van scholen volgende week.

VRAAG

Nu is heropening van de samenleving of het afbouwen van maatregelen nog ver weg, maar toch even uw opvatting is wat u betreft: 2G nog steeds het instrument om straks weer sectoren te openen?

RUTTE

2G is een instrument om de waakvlam zo goed mogelijk beheersbaar te houden, maar op dit moment hebben we veel te veel besmettingen om voor 2G of andere dingen....

VRAAG

Voor straks?

RUTTE

Ik ben voorstander, daar ligt ook de wetgeving voor, anders zouden we die wetten niet hebben ingediend.....

VRAAG

Daar heeft het akkoord dat u gisteravond sloot dus niets aan verandert?

RUTTE

U vraagt mijn opvatting, over het akkoord kan ik verder niks zeggen hier.

VRAAG

Meneer De Jonge, staat u hier de volgende persconferentie weer?

DE JONGE

Daar zult u echt even geduld voor moeten hebben, daar kan ik niks over zeggen.

RUTTE

Maar laten we even teruggaan naar de ernst van de avond jongens en niet over de kabinetsformatie.

VRAAG (TELEGRAAF)

Meneer Rutte, ik wil even aanslaan op wat u zojuist zei over Nederland als land dat een van de zwaarste maatregelen van Europa heeft. Als we die vergelijking maken, België heeft, zijn de cafés tot 23 uur avonds open, heeft meer IC-capaciteit. VK heeft minder maatregelen en is sneller met boosteren. Duitsland loopt voorop met boosteren en heeft meer IC-capaciteit. Wat heeft Nederland verkeerd gedaan?

DE JONGE

Eerst even die IC-capaciteit. IC-capaciteit is natuurlijk niet een maatregel om een virus eronder te houden, dat wordt heel vaak gedacht en daarom ben ik ook blij dat u de vraag stelt, want dat is een veelgehoord misverstand. Alsof je met IC-capaciteit het virus eronder zou kunnen houden, dat is natuurlijk niet zo, het is hooguit zo dat je ietsjes later exact dezelfde maatregelen zult moeten nemen om het virus eronder te houden. Wat wij denk ik in vergelijking met België maar zeker in vergelijking met het VK en zeker ook met Denemarken hebben gedaan, is dat we gewoon eerder maatregelen hebben genomen uit behoedzaamheid, om te voorkomen dat het uit de hand liep en ik denk ook dat je kunt zien, nu met die introductie van Omikron, dat het niet voor niets is dat die veel verder is in het VK, veel verder is in Denemarken, dan in Nederland. Dat heeft alles te maken met de maatregelen zoals we die genomen hebben. Ten aanzien van de zorgcapaciteit, daar wil ik wel dat we toegaan naar een ander type organisatie, maar eigenlijk met name een ander type organisatie waarin je bij het opschalen niet onmiddellijk ook zo ongelofelijk veel zorg hoeft af te schalen. Dus waarom zou ik toe willen naar een ander type organisatie, niet omdat ik denk dat dat ons uit de maatregelen zou kunnen houden, dat is dat misverstand dat je vaak hoort. Dat gaat niet. Bij exponentiele groei zul je altijd zorgcapaciteit tekort hebben. De Duitsers hebben op dit moment ook zorgcapaciteit tekort voor het grote aantal patiënten. Maar wat je wel zou moeten willen doen, is dat daar waar je de zorg opschaalt en nu ook zo ongelofelijk veel zorg moet afschalen overal in alle ziekenhuizen, om die opgeschaald zorg mogelijk te maken, dat je dat eigenlijk meer flexibel zou kunnen doen, zonder al die afschaling van andere zorg. Dat is waar we naartoe moeten, dat is ook een van de onderwerpen die in de herijking van de aanpak een belangrijke rol speelt. We zullen een speciale expertgroep daarvoor benoemen om ons daarvan te adviseren en meer dan adviseren alleen. Het uit te werken voor volgend jaar hoe dat eruit zou kunnen zien en eigenlijk al voor de tweede helft van deze winter, met regio’s te kijken hoe zou je nou bijvoorbeeld tot een nadere concentratie van covid-zorg in een regio kunnen komen?

VRAAG

IC-capaciteit mag dan geen middel zijn om de crisis op te lossen, maar feit is wel dat landen om ons heen minder maatregelen hebben, dus dan nogmaals de vraag: wat gaat er dan verkeerd?

DE JONGE

Maar dat is echt een misverstand. Je zult altijd, al heb je het dubbele aantal bedden, je zult al vrij snel dezelfde maatregelen moeten nemen, hooguit een week later. Laat ik een rekensommetje geven: stel je had duizend bedden, dat rekent makkelijk. En je maakt er 1200 van. En de R is 1,2. En de reproductietijd is vier dagen, dan hebt je exact vier dagen later exact dezelfde maatregelen te nemen om te voorkomen dat je tegen de bovenkant van de zorgcapaciteit aanloopt. Daarnaast moet je niet per se.....

VRAAG

Hadden we niet überhaupt te hoeven opschalen als u zo redeneert toch?

DE JONGE

Opschalen is maar in zeer beperkte mate... Je wil wel opschalen natuurlijk, want je wil alle patiënten een plek in de zorg geven. Maar opschalen is eigenlijk is een crisistijd geeft het je hooguit iets meer flexibiliteit, iets meer uitwijkmogelijkheid, maar waarom ik het opschalen vooral anders wil organiseren, is omdat ik nu zie, daar waar je bedden wil opschalen, het altijd enorm afschalen is van andere zorg. De zorg is echt heel veel minder toegankelijk geworden, waardoor er voor heel veel andere patiënten dan covid, gezondheidsschade wordt geleden, die misschien wat minder zichtbaar is, maar die net zo hard aankomt. We kennen denk ik inmiddels allemaal wel iemand voor wie de operatie niet is doorgegaan, en dat is de reden waarom je de zorg anders zou moeten willen organiseren. Maar het idee dat je geen maatregelen hoeft te nemen of minder als je meer bedden hebt, hooguit ietsje later, maar exact dezelfde maatregelen, echt waar.

VRAAG

Daar nog een vraag over: is het voor de lange termijn een optie om zorgverleners uit het buitenland te halen, al dan niet tijdelijk?

DE JONGE

Maar nooit als structurele oplossing natuurlijk, want zorg is mensenwerk, communicatie tussen zorgprofessionals is heel erg belangrijk, communicatie tussen zorgmedewerkers en familie is heel erg belangrijk, dus het is altijd maar een tijdelijk oplossing, hooguit voor erbij. En er speelt nog iets anders, namelijk, als je zorgmedewerkers wegtrekt uit de Filipijnen bijvoorbeeld of uit Suriname of uit Zuid-Afrika, het zijn allemaal projecten die zijn ondernomen al eerder, en dat betekent wel dat je ook mensen wegtrekt van daar. Die daar ook nodig zijn, zeker in de covid-crisis. Dus het is een heel beperkte oplossing die je ook niet uit de brand gaat helpen.

VRAAG (ANP)

Er is de afgelopen tijd veel kritiek geweest dat u te weinig heeft opgestoken van de situatie in het buitenland, in Israël bijvoorbeeld, dat we daardoor zo’n hoge piek gekregen hebben. Ik hoor u nu de hele tijd over de snelle opkomst van Omikron. Ik hoor u over het Verenigd Koninkrijk. Is dat omdat u een les heeft geleerd daarvan?

DE JONGE

Nee we zijn altijd, varen we op het advies van onze experts en onze experts zijn echt vol continue met hun collega’s in werkelijk alle buitenlanden in gesprek. Dus nee dat is niet zo, we doen dat eigenlijk...

RUTTE

We behoren ook in die landen tot zeer, hebben zeer goede, een uitstekende reputatie wereldwijd. Onze modelleurs behoren tot de beste modelleurs van de wereld. Onze epidemiologen worden wereldwijd zeer hoog geschat dus die staan permanent met elkaar in contact.

VRAAG

U zegt dat wel maar het gaat bijvoorbeeld ook over de situatie in Israël waar dus al eerder te zien was dat dat boosteren zou kunnen helpen. Daarvan hebben ook uw experts gezegd dat we dat misschien ook wel hadden kunnen doen en dat dat misschien ook wel had kunnen helpen. Toen heeft u dat niet gedaan. U doet dat nu wel. Dat is toch een ander beleid?

DE JONGE

Nou we hebben dat eerder toegelicht. Ik heb ook daar vaker van gezegd: ‘Ik had best wel eerder willen beginnen met boosteren maar de reden dat we nu die enorme versnelling inzetten. Het boosteroffensief wat al versneld was, nog heel veel verder willen versnellen, is een andere. Kijk, de gezondheidsraad heeft ons geadviseerd vanaf de zomer, zien we eigenlijk al dat er sprake is van iets van afgenomen vaccineffectiviteit tegen ziekenhuisopnamen. Nou net na de zomer was dat niet het geval. Later was dat wel het geval en dat heeft begin november geleid tot het advies ‘het is wel verstandig om die boostercampagne te beginnen.’ Dat hebben we toen ook gedaan. Drie weken na dat advies is die boostercampagne daadwerkelijk van start gegaan en die is vervolgens versneld, maar dat gaat over de afgenomen vaccineffectiviteit bij ouderen tegen ernstige infectie en ziekenhuisopnamen door Delta. Grosso modo is die bescherming door vaccins nog heel behoorlijk. Maar Omikron verandert dat geheel. We zien juist uit de eerste berichten uit Engeland, dat zijn berichten van de afgelopen weken, dus van een paar dagen geleden en die zijn onmiddellijk aanleiding geweest om die boostercampagne dus heel fors te versnellen. En die berichten zijn dat de vaccineffectiviteit tegen infecties, dus niet alleen tegen ziekenhuisopname maar überhaupt tegen infectie, dat die vaccineffectiviteit heel erg is afgenomen. Voor mensen die twee prikken Pfizer hebben gehad. En zeker als dat wat langer geleden is, is dat heel erg afgenomen en wat je met die derde prik doet is die vaccineffectiviteit weer dusdanig verhogen, de bescherming weer dusdanig verhogen dat je weer tot zo’n 75% beschermt tegen infectie. Het zijn de eerste data uit een heel klein onderzoek, in Engeland gedaan, omdat ze daar meer en eerder Omikron hadden en dat heeft onmiddellijk bij ons tot een versnelling van de boostercampagne geleid waar mensen morgen al profijt van hebben dus ik denk echt dat we snel reageren maar de bescherming die noodzakelijk is tegen Omikron is echt een heel ander type noodzaak tot boosteren dan we hadden rondom Delta. En de noodzaak tot versnelling is echt heel erg belangrijk om te zorgen dat we die golf die er aan komt vertragen. Dat we die ook verlagen, dat we er beter tegen bestand zijn, maar die golf die komt.

VRAAG

Maar u heeft nu toch niet aan de gezondheidsraad gevraagd of dit een goed moment is om te beginnen met boosteren om...?

DE JONGE

Nee, het boosteren waren we al aan het doen, dus het was geen keuze of je gaat boosteren, het was een keuze wanneer moet je klaar zijn? En we hadden de planning op begin maart. Dat dan alle 18-plussers hun prik hadden gehad. We hadden het uitgangspunt gehanteerd wat ook internationaal gewoon een veel gehanteerd uitgangspunt is. Ook door EMA, ook door ECDC, ook door onze eigen gezondheidsraad, ook door ons eigen RIVM, nou alle andere afkortingen. Dat zes maanden na de laatste prik, die booster het meest effectief is in het opplussen van de bescherming. Wat we nu doen is dat loslaten en naar drie maanden gaan. Dus we gaan van begin maart, gaan we naar januari en dat doen we door zes maanden los te laten en naar drie maanden na de laatste prikdatum te gaan en zo gaan we ongelofelijk snel en zo zullen we eind volgende week de 45-plussers als uitnodigen.

VRAAG

U vermijdt vragen over de formatie. Ik begrijp dat dat min of meer een ander onderwerp is maar het is niet een totaal ander onderwerp omdat het beleid ook gemaakt wordt door het kabinet. Deze maatregelen die nu van kracht zijn, lopen ongeveer af tegen de tijd dat het nieuwe kabinet er zal zitten. Hoe voorkomt u dat er enorme inconsistenties gaan optreden in het coronabeleid van dit kabinet en het volgende beleid? Bijvoorbeeld in de steunmaatregelen of het lange termijnplan?

RUTTE

Dit kabinet regeert tot zijn laatste dag. En zal hardlopend het stokje doorgeven aan het volgende kabinet en mijn ervaring in de Haagse politiek is dat als het niet gaat om de vraag ‘ben je voor of tegen een bepaalde belastingverlaging?’ Als het gaat om zaken die onmiddellijk en rechtstreeks zijn van nationaal belang, dat de politiek in staat is om zo’n stokje hardlopend door te geven dus dat zal een estafette zijn naar het volgende kabinet. Ik heb geen twijfel, we zullen proberen geen gaten te laten vallen, we zullen er alles aan doen.

VRAAG

En ook geen zwabberingen, koerswijzigingen?

RUTTE

Ik heb echt vertrouwen dat dat goed gaat en of dat ook echt zo zal zijn, dat zullen we achteraf vaststellen maar mijn indruk is dat iedereen het belang ziet om hier geen politiek op te bedrijven en ervoor te zorgen dat er tempo blijft in de besluitvorming en zo veel mogelijk consistentie en natuurlijk zal een nieuwe kabinet ook weer accenten gaan zetten. Dat vind ik ook verstandig, dat hoort bij een volgende coalitie.

VRAAG (NU.nl)

Meneer Rutte, kunt u garanderen dat de scholen op 10 januari weer open gaan?

RUTTE

Nee, ik kan niets garanderen, ook niet of u het mij eerder ziet of niet. Garanties zijn in deze crisis niet te geven maar alles is erop gericht natuurlijk om dat wel mogelijk te maken.

VRAAG

U zal eerder andere sectoren verder sluiten dan de scholen dicht houden?

RUTTE

Dat is een als-dan vraag op basis van nadere... nu is het zo dat dit pakket loopt tot veertien januari. Binnen dat kabinet hebben we nu één week de scholen dicht. De lagere scholen. De basisscholen. En in het bijzonder onderwijs op basisniveau en we gaan vanaf… en direct na de kerstvakantie moeten ze weer open. Dat is nu het beleid. Waar u naar vraagt is ja ‘Wat kan er misschien later wanneer inzicht komt over Omikron, wat kan er aanvullend noodzakelijk zijn?’ En daar kan ik niet over speculeren want dat weten we niet.

VRAAG

Meneer de Jonge, nog even over de langere termijn en de IC-capaciteit, waar het net ook over ging. Hiervoor was er ook kritiek op het kabinet dat vooral stuurde op ziekenhuisopnames en niet op besmettingen. Critici zeiden: ‘Als je stuurt op besmettingen, dan kan je pieken in de ziekenhuizen, kan je voorkomen’. Is dat iets wat u in de toekomst ook loslaat? Deze manier van sturen? Dat u meer op besmettingen gaat sturen om druk op de ziekenhuizen voor te zijn.

DE JONGE

Eerst even over het dispuut zelf. Sturen we nou alleen maar op ziekenhuisopnamen? Dat is natuurlijk niet zo, want ziekenhuisopnamen komen altijd voort uit het feit dat mensen besmet zijn geweest en op het moment dat je iets zou willen doen aan ziekenhuisopnames, dan zal je toch wel degelijk maatregelen moeten treffen die het aantal besmettingen verlaagt. Dat kan niet anders.

VRAAG

De afgelopen tijd hoor ik u vooral proberen code zwart te voorkomen hè. Dat is echt sturen op ziekenhuisopnames op het moment.

DE JONGE

Nee maar de indicator die we op dit moment hebben, dat gaat over ziekenhuisopnames, nieuwe ziekenhuisopnames per dag en nieuwe IC-opnames per dag. Dat is de indicator die we ook echt hebben voorzien van een grenswaarde en als die grenswaarde zou zijn overschreden, dan nemen we maatregelen totdat we weer terug onder die grenswaarde zijn. Nou, de hele maatregelenset die we nu treffen, is bedoeld om weer onder die grenswaarde te komen en als we de daling in ogenschouw nemen die we nu denken te zien, en die moet zich ook nog even voortzetten en daarom zetten we het maatregelenpakket ook voort. Dan zitten we in de eerste helft van januari, zitten we weer onder de grenswaarde, naar verwachting, onder de grenswaarde die we onszelf hadden gesteld van 25 IC-opnames nieuw per dag en 100 ziekenhuisopnames nieuw per dag. En dat is belangrijk want je beoordeelt natuurlijk nooit die ziekenhuisopnamen los van de totale context daaromheen dus  we hebben een aantal contextfactoren benoemd. Wel en niet-gevaccineerd in de ziekenhuizen. Door rioolwatersurveillance bijvoorbeeld. Nou heel veel andere indicatoren waaronder dus ook het aantal besmettingen, dat kan niet anders, maar de grenswaarde om de interventie in te zetten, die is 25 IC en 100 ziekenhuisopnamen. En de interventie die je inzet, zet je in totdat je weer onder die grenswaarde komt en zo zit de aanpak in elkaar en zo werkt die ook en zo zouden we in de eerste helft van januari onder onze grenswaarde uit moeten komen. Punt is Omikron die roet in het eten gooit en een golf gaat opbouwen die daar weer achter vandaan komt. En ons waarschijnlijk in de loop van januari, ja, een golf gaat laten zien waarvan we de impact nog niet kunnen inschatten. Maar die golf is wel waarschijnlijk. Nou wat het punt is met die indicatoren en met die interventiesystematiek is dat er veel discussie over is, in de Kamer, van zou je nou naast die indicatoren die op ziekenhuisopnamen gelden. Ik word gebeld, dat zal niet iemand zijn die erg met me meeleeft voor wat zou De Jonge aan het doen zijn vandaag, want... Maar wat we doen in die herijking van de aanpak en de actualisatie van de aanpak als eerste onderwerp is de interventiesystematiek tegen het licht houden en die interventiesystematiek die bestaat nu dus uit een set aan indicatoren, een totale set aan indicatoren. Het is ook een heel vasthoudend iemand. Wopke misschien (die belt) je weet het niet. En we houden die totale set tegen het licht en we kijken of de indicator waarop we nu de grenswaarde hebben gesteld, dat die moet worden aangevuld naar een andere indicator. En misschien is het deze, misschien is wel een indicator die gaat over de uitgestelde zorg bijvoorbeeld. Misschien is dat wel juist een indicator die je echt zou willen betrekken bij de besluitvorming, dus ik laat het nog even open. Het is onderdeel, het is een van de, het is de eerste zelfs van de vijf thema’s in de actualisatie, in de herijking van de aanpak. Dus eind januari willen we hierop terugkomen.

VRAAG

Ook over de langere termijn. Er zijn ook, de burgemeester van Breda bijvoorbeeld, heeft ook geadviseerd om dingen maar anders te doen in de toekomst hè, als je misschien de volgende winters opnieuw te maken hebt met besmettingsgolven. Waarom vier je dan geen carnaval in de zomer of houd je een uitgebreidere winterstop voor het voetbal in de winter? Zijn dat ook dingen waar u over nadenkt?

DE JONGE

Zeker, dat zal zeker moeten. Kijk we hebben, een van de andere thema’s in die herijking van onze aanpak is welke maatregelen tref je nou? En dat gaat over de mate waarin je bijvoorbeeld 2G wilt gebruiken om zo open mogelijk door de winter te komen. Maar het gaat bijvoorbeeld ook over: ‘Moeten we niet überhaupt de samenleving klaar maken voor een situatie dat corona voorlopig niet weg is?’ En we ook in een volgende winter te maken krijgen met een golf die als we onszelf daar niet anders op inrichten, ja weer leidt tot een vergelijkbare set aan maatregelen waar we natuurlijk ook al ongelofelijk klaar mee zijn en dus dat virus gaat zich niet aan ons aanpassen. Wij zullen dat echt toch een beetje, wij zullen ons aan het virus aan moeten passen en dat vraagt niet alleen een overheid die maatregelen treft en die adviezen geeft over hoe je je wel en niet moet gedragen maar dat vraagt überhaupt, ja hoe we ons maatschappelijk leven inrichten. En dat is een opdracht denk ik aan ons allemaal, natuurlijk. Aan de overheid in de eerste plaats omdat de overheid een beschermende taak heeft, maar zeker ook een taak aan de samenleving en al zijn actoren.

VRAAG

Dus Nederlanders moet zich gaan voorbereiden op een soort winterslaap de komende jaren?

DE JONGE

Ja, dat is wel heel somber. Dus ik zou zeggen: ‘Doe mee met dat gesprek, breng dit idee in’. En ik hoop dat hem dan niet wordt maar ik hoop dat we onszelf iets beter daartoe kunnen verhouden, dat we in ieder geval zo, want ik denk dat dat het moet zijn hè, de norm moet zijn, zo open mogelijk. Ik heb dat pas ook gehoord, een ferm pleidooi gehoord vanuit de sociale partners, VNO-NCW, FNV, CNV heeft dat ook naar voren gebracht. De norm moet zijn: ‘Zo open mogelijk’. En daar ben ik het van harte mee eens. Zo open mogelijk. En ja ook veilig, want je wil voorkomen dat de zorg overrompeld wordt. Ja en dat maakt dat je alle maatregelen moet nemen die daarbij passen. Dat is de inzet.

VRAAG (AD)

Meneer de Jonge een vraag voor u. U bekort de periode van zes naar drie maanden hè, na de laatste prik om opnieuw die boosterprik te vragen. Wat doet u met de mensen die nu net die afspraak hebben gemaakt en later in de tijd. Mogen die opnieuw contact...?

DE JONGE

Nou nee, is niet een afspraak al gemaakt hebben, want je mag pas een afspraak maken op het moment dat je die zes maanden over bent. Dat was tot op heden zo. Nou alle zestig plussers die over die zes maandengrens heen zijn, hebben vandaag een afspraak kunnen maken, dus die zijn vandaag uitgenodigd. En morgen en overmorgen zullen we alle zestigplussers doen die korter dan die zes maanden hun laatste prik hebben gehad. Of de laatste corona infectie hebben doorgemaakt. En tot aan drie maanden, dus tussen de zes en de drie maanden, die worden de komende dagen in de gelegenheid gesteld om alsnog een afspraak te maken dus die zijn als eerst aan de beurt.

VRAAG

Even over de langere kerstvakantie. Zit er ouderschapsverlof in bijvoorbeeld voor ouders die ineens in allerijl moeten regelen? Heeft u erover nagedacht? In andere landen gebeurt dat wel.

RUTTE

Nee, vorige keer ook niet gedaan. Nee wat we doen is noodopvang voor de essentiële beroepen en verder vragen wij ouder zo veel mogelijk te kijken hoe men het in het gezin kan oplossen en ik snap dat dat een enorme ingewikkelde opgave is maar we zitten natuurlijk ook met een ernstige epidemie.

VRAAG

Dus dat is geen optie?

RUTTE

Nee.

VRAAG

Ergens in de bijzin van de plannen volgens mij, staat ook over de toekomst. Ja, je moet je afvragen hoe lang je dit soort lockdowns ook kunt financieren met steunpakketten. Hoe lang kan dat eigenlijk? Hoe veel geld is er?

RUTTE

Nou Nederland heeft een hele gezonde overheidsfinanciën gelukkig. Wij hebben een van de laagste staatsschulden van Europa. Wij behoren tot de twee landen of drie landen in de wereld die nog negatieve rente betaalt op zo’n tienjaarslening dus we staan er financieel heel gezond voor. Dus we kunnen echt een stevige klap hebben, maar het is natuurlijk niet oneindig. En je wilt ook dat in de economie je de normale aanpassingen ook weer kunnen plaatsvinden, dus dit is geen gezonde situatie en het is voor de ondernemers zelf natuurlijk in de eerste plaats verschrikkelijk om steun te vragen terwijl ze gewoon willen ondernemen. Dus je wilt er eigenlijk zo gauw mogelijk vanaf, maar ik denk dat we echt nog wel iets aan kunnen als het nodig zou zijn, maar ik hoop het niet dat het nodig is.

VRAAG

Wanneer is dat lange termijn perspectief klaar, want eigenlijk is sinds september al een schets gemaakt door de WRR en de KNAW. Voor het Kamerdebat werd ook beloofd, nou daar komen we snel mee. En nu komt er weer een uitstelbericht, ‘ja daar komen we begin volgend jaar mee’. Wanneer is dat leven met corona, wanneer hebben we daar…?

RUTTE

Geen uitstelbericht.

DE JONGE

Zeker geen uitstelbericht, in tegendeel. Nee wat we hebben gedaan in september al, 14 september, is de brief aan de Kamer gegaan met een eerste reactie op de KNAW en WRR. KNAW en WRR is van begin september, wij hebben op 14 september onze eerste reactie gestuurd en toen hebben we gezegd, kijk er is een aantal scenario’s voor dit najaar. Die vijf die de KNAW en de WRR op papier hadden gezet, daar zijn er drie hoofdscenario’s eigenlijk. Namelijk versneld endemisch, nou dat was niet heel erg waarschijnlijk. Een escape-mutatie die betekent dat we all over again. Nou dat was ook niet heel erg waarschijnlijk volgens de meeste experts, maar een scenario waarin we oplevingen zouden hebben deze winter, dat was wel heel erg waarschijnlijk. Want er was nog een serieus deel van de mensen niet-gevaccineerd. Die zouden eerste immuniteit op moeten bouwen, ofwel door vaccinatie ofwel door ziek te worden en daardoor zouden we nog voorlopig met oplevingen te maken hebben dus het hele maatregelenpakket is uitgewerkt. De aanpak najaar is uitgewerkt op dat middelste scenario, namelijk van oplevingen. We zitten nog steeds in die aanpak. Maar die aanpak betekent dat we dus een interventie moesten doen vanaf die grenswaarde van 25 IC, 100 ziekenhuisopnamen totdat we daar weer onder zitten en we hebben daarvan een aantal dingen gezegd, namelijk zou je nou niet op enig moment ook ander type maatregelen willen nemen die ons opener door de winter zouden kunnen helpen? We hebben ook gezegd, zou je niet opnieuw moeten kijken naar vanaf wanneer wil je die interventies dan inzetten. Kortom, er is echt reden om die aanpak te actualiseren. Een ander punt is, hoe wil je eigenlijk je COVID-zorg georganiseerd hebben zodat opschalen niet ook onmiddellijk afschalen van de rest betekent. Nou dat zijn allemaal vragen...

VRAAG

Maar daar gaat het al over sinds het najaar hè. De geclusterde COVID-hospitalen al in september in Kamerbrieven. Opschalen structureel IC-capaciteit al in september en nu is er weer het bericht, we komen daar volgend jaar mee.

DE JONGE

En dat betekent dat de lange termijnaanpak, dat die ontwikkeld zal worden, voor de tweede helft van deze winter met een eerste brief aan de Kamer, in eind januari. Nou is in het vorige debat aangekondigd. Eind januari leek me niet, leek me niet een enorme lange tijd eerlijk gezegd. Eind februari willen we de aanpak maken voor het volgende seizoen. Dus de aanpak, lange termijnaanpak voor de daadwerkelijk lange termijn. En daarnaast zijn we bezig natuurlijk met het plan van aanpak voor de pandemische paraatheid, dus om daadwerkelijk paraat te staan voor een volgende pandemie en de lessen te leren, die lessen zullen we toch ook voor een deel moeten ophalen uit de evaluaties van de OVV.

VRAAG

Laatste vraag voor u. Ik begrijp uit de plannen dat u ook af wil van het beetje hijgerige kritische structuur van Catshuis en informeel en dit soort persconferenties worden ook tegen het licht gehouden. Neemt u ons eens mee. Wat kunnen we dan verwachten?

DE JONGE

Nou meer een orde, rust en regelmaat in de besluitvormingssystematiek. Als je die te kort-cyclisch doet, met een Kamer die ook sterk de behoefte voelt om ieder besluitvormingsmoment ook een debat te organiseren, dan vergt dat een enorme intensiteit van het departement van VWS maar niet alleen van het departement van VWS. Zeker ook van de NCTV en eigenlijk van alle departementen op dit moment dus die intensiteit in de crisisorganisatie, ook op het RIVM bijvoorbeeld, is veel te groot. Daar zou je echt na 21 maanden naar een, meer orde, rust en regelmaat toe moeten willen en ik denk dat het ook wel, heer Riemers gaf dat zojuist aan, van SBS, ik denk dat het ook kan helpen in de communicatie, in de voorspelbaarheid ook van de communicatie. Dat je met vaste besluitvormingsmomenten werkt. Punt alleen daarbij is, zeg ik gelijk wat ik ook het moeilijkste vind bij de uitwerking daarvan is dat dat virus zich van al die voorspelbaarheid helemaal niets aantrekt. Het virus blijft namelijk gewoon even voorspelbaar en wij moeten ons toch echt aan het virus aanpassen want het virus gaat zich niet aan ons aanpassen, er valt niet mee te onderhandelen. We hebben het echt geprobeerd, 21 maanden lang, maar er valt niet mee te onderhandelen. Kortom, wij zullen ons moeten verhouden tot die onvoorspelbaarheid en dan is de vraag, kun je een besluitvormingsstructuur zo inrichten, zes weken bijvoorbeeld, of vier weken en een van die twee zal het denk ik worden. Duitsland doen ze zes weken. Kun je die besluitvormingssystematiek zo inrichten dat er meer rust in komt en dat het minder intensiteit vergt en dat er bijvoorbeeld in het politieke debat daar ook veel ruimte is voor al die andere onderwerpen die ook van belang zijn op het prachtige departement van VWS.

VRAAG (NU.nl)

Meneer Rutte, er is veel onduidelijk hè, over die Omikronvariant. Dat is nu al vaak genoeg gezegd. 2G en 3G op de werkvloer is uitgesteld. Is er eigenlijk nog wel een exit-strategie uit deze lockdown?

RUTTE

Ja, een exit-strategie is dat we eerst, en dat is precies wat Huge De Jonge net zei, wij moeten weer onder die waarde komen en zou Omikron ons niet overvallen, dan was dat ook zichtbaar geworden, zo’n beetje half januari, tweede helft januari, vandaar ook de doorgetrokken avondlockdown. En je hebt daarna wel een waakvlam nodig, dus je moet dan met elkaar afspraken gaan maken welke basisregels houd je aan, wat doe je met de anderhalve meter? Maar ook wat doe je met de toegang tot sectoren en dat is de hele discussie over CTB op de werkvloer, ja/nee? De 2G, de 3G et cetera.

VRAAG

Beetje op de lange termijn gesproken, volgens mij zou er vandaag een brief komen over die lange termijnstrategie. Ik hoor net dat het niet is uitgesteld maar ik had toch echt begrepen in het debat op 1 december dat dat vandaag zou komen.

DE JONGE

Nee, vandaag zouden wij het proces schetsen, hoe we tot die aanpak zouden willen komen. En nogmaals, de aanpak voor de korte lange termijn namelijk voor de tweede helft van deze winter, die komt eind januari. Voor de lange lange termijn, die komt eind februari. En in maart willen we het plan van aanpak voor de pandemische paraatheid, dus wat kun je leren van deze pandemie, ook voor volgende pandemieën willen we eind maart presenteren.

VRAAG

Toch een beetje vooruitlopend daarop. Want ik hoorde u, meneer Rutte, zojuist zeggen van u vaart nog steeds heel strak op die OMT-adviezen en ook op de adviezen van de Gezondheidsraad. En natuurlijk is dat te begrijpen in het begin maar inmiddels heeft het kabinet toch behoorlijk wat ervaring met deze crisis dus kun je ook wel op een gegeven moment politieke afwegingen maken. Om een voorbeeld te noemen, de PvdA die roept bijvoorbeeld al weken: ‘Neem nu strenge maatregelen om schoolsluiting te voorkomen’, dus zo strak hoeft u toch ook niet te houden aan die wetenschappelijke adviezen? 

RUTTE

Nee dat klopt. Strikt genomen is dat waar. We hebben, we kijken daarbij overigens al naar de adviezen van de grote planbureaus, Centraal Planbureau en Sociaal en Cultureel Planbureau. Dus er wordt al breder, wordt dat betrokken bij wat we doen en ook bij de adviezen van de communicatie-experts uiteraard, worden erin betrokken. Maar dit is ook waar. Je zou dat soort besluiten kunnen nemen, maar dan zou ik toch altijd wel ook weer willen weten, wat vinden de epidemiologen ervan? Want het is niet zo dat het eerder in volledige lockdown gaan, altijd een goed idee is. Dat hangt er ook vanaf, op dat moment, hoe staat het in principe met de verspreiding van het virus, wat heeft dat voor effect op het snel of niet terugkeren van de normale situatie. Maar u hebt helemaal gelijk. Uiteindelijk is elk besluit wat Huge de Jonge en ik met het kabinet nemen, is een politiek besluit maar als het echt gaat om het virus dan moet daar wel onder liggen vind ik, tenminste een wetenschappelijk advies.

VRAAG

U durft er toch niet te veel van af te wijken, merk ik, want het is toch steeds weer dat wetenschappelijk advies terwijl je zou toch ook kunnen verwachten van het kabinet dat ze iets meer leiding nemen na bijna twee jaar dat we dat virus hebben, of ruim anderhalf jaar dat we met dat virus zijn. Dan kun je als leider van het land toch ook op een gegeven moment zeggen: ‘Ik hak snel, ik hak zelf sneller die knoop door’.

RUTTE

Er is een soort gevoel aan het ontstaan bij sommige mensen dat leiderschap betekent ‘de hele dag knopen doorhakken’. Als het dat het is, kan ik u dat leveren, ik kan de hele dag knopen doorhakken en besluiten nemen. Dat is niet moeilijk. Wat veel moeilijker is, is de goede besluiten te nemen en zeker onder normale omstandigheden weet je als voorman van een operatie, zoals een kabinet is hè, van een regering, dat van alle tien besluiten die je neemt, er waarschijnlijk een fout is, een hersteld moet worden en acht goed zijn. Dan heb je al een hele goede score, als leider, als je dat voor elkaar krijgt, maar dit is geen gewone situatie. We hebben hier te maken met een pandemie, een epidemie, een kwestie waarbij je absoluut moet varen op ook deskundige advisering maar uiteindelijk ook op basis van deskundige advisering wel politieke besluiten moet nemen. Dus hoed je voor de kreten krachtdadig leiderschap, knopen doorhakken, het is zo gauw gezegd, maar ik verzeker u, leiderschap is vooral ook de verstandige besluiten nemen. Dat probeer ik te doen, met het kabinet, met Huge de Jonge, zeker als het gaat om de bestrijding van het virus. Daar worden ook fouten in gemaakt. Die zullen we altijd toegeven. Dus we delen met jullie wat we weten, maar als je bij een gezondheidszorgcrisis niet meer je, in belangrijke mate zou baseren op de wetenschappelijke adviezen, dan ben je pas echt ver van huis.

VRAAG

Tot slot dan, je zou ook kunnen zeggen dat de breed gedragen kritiek, zeg maar, van deze lockdown ook weer is dat het te weinig en in ieder geval te laat is want als er eind november al door een oppositielid wordt gezegd: ‘Neem nu strengere maatregelen om schoolsluiting te voorkomen’, dan kun je toch zeggen dat ze daar gelijk in had?

RUTTE

Maar ik kan nu ook roepen, als ik in de oppositie zou zitten: ‘Neem nu al maatregelen waarvan ik helemaal niet weet of die op dit moment ook zinvol zijn’. Ik zeg niet dat dat oppositielid, ik denk dat u Lillian, nee dat zeg ik helemaal niet, dat zou je moeten terugkijken, of zij op dat moment achteraf gezien wel gelijk had of niet. Ik denk dat het Lillian Ploumen is hè, PvdA dacht ik die dat zei.

VRAAG

Ja, Attje Kuiken, ook...

RUTTE

Ja Attje Kuiken van de PvdA, ik zeg niet dat ze ongelijk heeft. Dat weet ik nu niet, dat zouden we moeten nakijken. Het kan wel degelijk zo zijn dat zij with hindsight op dat moment een goed punt had. Dat zou je echt moeten bekijken, dat durf ik nu niet te zeggen. Wat ik wel weet is dat toen wij besloten op basis van die indicatoren in de zorg dat wij moesten besluiten om extra maatregelen te gaan nemen, dat ook gedaan hebben op 12 november, eind november en eind november moesten we vaststellen dat het pakket van 12 november waarschijnlijk niet genoeg deed, dat kan altijd. Nou is er een ding verschrikkelijk lastig. Als je er altijd voor zal kiezen om veel meer te doen dan de deskundigen je adviseren en dat zou ik gedaan hebben, zouden we gedaan hebben als we de scholen, oh sorry als we eerder een grotere lockdown maatregelen hadden genomen. Heeft ook dat vergaande maatschappelijke effecten. En dan zou een ander deel van de Tweede Kamer terecht gezegd hebben ‘Hé je doet nu veel meer dan de advisering. Wat heeft dat voor effecten op de economie. Op het psychisch welbevinden in de samenleving’. Want dat betekent dat de sport, theaters, bioscopen, die zouden allemaal veel eerder volledig zijn dicht gegaan, waarschijnlijk. Ik weet niet precies wat Attje Kuiken toen voorstelde, maar stel nou dat er van iemand zo’n voorstel lag. Wij moeten altijd die brede afweging maken en je moet uiteindelijk ook de mate waarin je lockdownachtige maatregelen neemt, wel kunnen, in zijn proportionaliteit moet je die kunnen baseren, ook op wetenschappelijke onderliggende adviezen. En niet op basis van wat op dat moment je denkt misschien verstandig zou kunnen zijn.

VRAAG (NRC)

Meneer Rutte, ik denk dat veel ouders toch niet erg gerust gesteld zijn, als u zegt dat u niet de garantie kan geven dat scholen op 10 januari weer open gaan. Waarom kunt u dat niet? U kunt toch beloven dat desnoods andere sectoren worden gesloten?

RUTTE

Wat ik kan zeggen is, dat op dit moment, er een besluit is genomen wat een looptijd heeft tot 14 januari. Dat dat betekent dat na de kerstvakantie de scholen open gaan. Dat is op dit moment de aanname die we hebben. Dat is het besluit wat we hebben genomen. Maar het is ook mijn taak, met Hugo de Jonge, u bij te praten, Nederland via jullie bij te praten over wat we op ons af zien komen en onzekerheden die er zijn. En er is een grote nieuwe onzekerheid en dat is die Omikronvariant en gegeven die Omikronvariant zou ik, was hij er niet geweest, had ik gezegd, nou garantie kan ik nooit geven, maar gegeven de ontwikkeling van de Delta-variant en alle prognoses is de kans heel erg groot dat wat we nu besluiten, op 14 januari zal leiden tot een verdere afbouw van de maatregelen. Dat kan ik thans met de onzekerheden die er zijn over de Omikronvariant niet doen. Dat zou echt onverstandig zijn.

VRAAG

Nee maar u gebruikt zelf nu Omikron als een reden ook om de basisscholen die week eerder te sluiten, dus dan zou het heropenen als Omikron de komende weken wel gaat stijgen wellicht, zou een enorm risico betekenen, toch?

RUTTE

Ook dat kun je zo niet zeggen. Wat je wel moet vaststellen nu is dat er naast de avondlockdown vanwege de grote mate van verspreiding van het virus onder kleine kindjes, het verstandig wordt geoordeeld om nu wel een week extra kerstvakantie te nemen. Juist ook omdat die kerstvakantie zo direct aansluit op de kerst zelf, namelijk 24 december laatste schooldag, 25 december Eerste Kerstdag en daarom moeten we het nog eens een keer extra zeggen, probeer toch zoveel mogelijk contact tussen 70-plussers en kleine kinderen te vermijden. En als het onvermijdelijk is, laat je testen, zorg voor de anderhalve meter et cetera. Maar je kunt nu niet voorspellen wat er gegeven Omikron nodig is. A omdat we daar zelf nog te weinig van weten om alle redenen die Hugo de Jonge net noemde, over besmettelijkheid, escape, in mate het zich onttrekt aan de vaccins et cetera. Maar ook omdat je, als dat heel slecht nieuws zou zijn, ook nog niet weet wat er op dat moment het beste maatregelenpakket is, en of het onderwijs daar wel of niet inzit. Die garantie kun je niet geven.

VRAAG

Nog een vraag voor meneer De Jonge, de boostercampagne, die kan nu veel verder worden versneld, zegt u. De ambitie is nu opeens half januari dus al iedereen die booster die dat wil, te hebben gegeven, in plaats van....

DE JONGE

2^e helft van januari. Ik weet dat jullie de mijlpalen altijd heel goed bijhouden, dus laten we heel strak notuleren.

VRAAG

Dat kan dus blijkbaar twee maanden eerder dan tot nu toe het plan was en de GGD ook had gezegd dat mogelijk is. Waarom kan dat nu wel twee maanden sneller?

DE JONGE

De urgentie is wel heel even anders, en laat ik zeggen: als je kijkt wat er allemaal voor uit de kast getrokken moet worden om dit voor elkaar te krijgen. Miljoenen prikken in een aantal weken tijd, in zes weken, dat is de timeline die de GGD zichzelf heeft gegeven. Dat is waanzinnig, dat is echt waanzinnig. En de noodzaak is ook heel groot. Is echt anders dan de snelheid die je moest maken vanwege Delta. De noodzaak is nu zodanig, dat je ziet dat de bescherming gewoon enorm gekelderd is voor mensen die twee prikken hebben gehad, dat was bij Delta echt wezenlijk anders. Daar zag je wel bij ouderen die afgenomen vaccineffectiviteit tegen ziekenhuisopname, maar dit is echt een serieuze afgenomen bescherming tegen infectie, die gaat zorgen voor een enorme versnelling van de verspreiding. En die enorme versnelling van de verspreiding die kunnen we niet aan, want we hebben namelijk nog steeds 11 procent van de mensen die zich niet hebben laten vaccineren. Daar helpt ook een booster niet, dat is toch op dit moment nog steeds verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de ziekenhuisopnames en 70 procent van de IC-opname. En daar waren we al beducht voor dat die onze deze winter allemaal, dat we die allemaal aan ons netvlies voorbij zouden zien trekken in de ziekenhuizen. Dat gaat dus nu in een heel veel kortere tijd gebeuren, dat is de ene groep waar je je zorgen over maakt. En de andere groep is, als we zien, en we weten nog niet exact hoe ziekmakend het virus is, we zien allemaal dat die antistoffen op dit moment te weinig neutraliserende werking hebben op deze nieuwe variant. En als dat betekent dat ook mensen die wel gevaccineerd zijn een grotere kans hebben, bijvoorbeeld ouderen om ook in het ziekenhuis te komen, nou, berg je dan maar. Dat betekent het heel erg versnellen van die boostercampagne, want daarmee prepareer je een belangrijk deel van die bescherming. En het is wezenlijk, een wezenlijk andere reden van het willen organiseren van de versnelling, overigens hadden we die versnelling al gerealiseerd. Dus we hadden al een deel van de versnelling gerealiseerd, maar dan op zes maanden, dat was het beste volgens alle adviseurs, en daarmee kwamen we op begin maart en we laten nu bewust die zes maanden los. Nog steeds is die zes maanden het beste om het meeste effect te hebben van je booster, maar er is iets anders dan nog belangrijker is, en dat is zorgen dat je kort op de bal zit als we nu zitten.

VRAAG

En organisatorisch is dat mogelijk, zijn er genoeg prikkers? Dat bedoelde ik eigenlijk.

DE JONGE

Het is waanzinnig wat de hulp is, het hulpaanbod is, het is nog waanzinniger wat er allemaal moet worden georganiseerd. Het is niet alleen prikkers, maar het is ook de administratie op alle die locaties en er wordt enorm opgeschaald, ook in het aantal locaties. Het zijn 140 locaties straks, waarvan 40 satellieten die wat mobieler zijn. Honderd waarvan tien XXL-locaties, die heel groot zijn, we proberen nog ziekenhuislocaties in te schakelen. Dus het is echt hausse. Dat zou je liever allemaal in een iets ordentelijker proces willen inregelen, zeker voor de mensen met wie je alle dagen in de call zitten, wiens wallen onder de ogen steeds groter worden, maar het is wel waanzinnig als dat lukt. Dan hebben we onszelf ook een geweldig cadeau gedaan als het lukt, want dan zijn we gewoon wezenlijk beter beschermd tegen een variant waar we gewoon heel veel zorgen over hebben.

VRAAG (NIEUWSUUR)

Meneer Rutte, ik hoor u net vertellen hoe lastig om besluiten, de juiste besluiten te nemen, maar toch omschrijft u Omikron ook als een golf die nu over Europa gaat. Die komen in een paar dagen in Nederland zijn. Waarom trapt u dan toch nu niet alvast preventief op rem, als u ziet dat ze in landen zoals Noorwegen en Engeland worden overvallen door de situatie?

RUTTE

Ik weet niet of ze worden overvallen, maar daar worden nu de maatregelen genomen op basis van de adviezen die daar gegeven worden en dat zijn overigens landen met aanzienlijk minder vergaande lockdowns dan Nederland heeft. Dus wij hebben een van de zwaarste lockdowns van Europa al met de avondlockdown, die vind je eigenlijk in geen enkel land. Ik denk dat Oostenrijk een tijdje vergelijkbaar was, maar daar is ook weer afgeschaald. Dus we hebben hele stevige lockdownachtige maatregelen, dat is op zichzelf nu een bijkomend voordeel bij alle ellende die de avondlockdown natuurlijk met zich mee brengt. Wij krijgen de komende dagen nader inzicht in de snelheid van de verspreiding, dan weten we ook nader wat er in andere landen gebeurt. En dan zullen we uiteraard als dat nodig is heel snel besluiten nemen.

VRAAG

Als u zegt over een paar dagen krijgen we advies en over een paar dagen kunnen we ook Omikron in grote getalen zijn, dan ben je toch per definitie al te laat met ingrijpen?

RUTTE

Nee, dat geloof ik niet omdat we op dit moment al heel erg vertragende maatregelen hebben, dat zijn dus de lockdownachtige maatregelen. De grote vraag is: zijn er meer nodig? Is er meer nog om de verdere verspreiding te vertragen? De piek te verlagen? En daarmee ook de druk op de zorg te verminderen en daar gaan we de komende dagen naar kijken.

VRAAG

Zo’n vertragende maatregel is nu ook een extra week vakantie voor kinderen. Maar waarom mogen wij dan als volwassenen wel volgende week overdag de kroeg in en kunnen kinderen in diezelfde week overdag niet aan hun toekomst werken aan school?

RUTTE

Dat is een goede vraag en daar is het eigenlijke simpele antwoord op dat wij als volwassenen en ook kinderen te maken hebben met de avondlockdown. Die gaat al heel ver, dus het hele maatschappelijk leven ligt stil op dit moment tussen 17u en 5u, behalve wat je thuis nog doet en een paar mensen misschien nog ontvangt. Verder ligt het maatschappelijk leven grotendeels stil, kijk ook naar de binnensteden, die zijn uitgestorven vanaf 17u. We zien überhaupt dat mensen zich veel minder verplaatsen, dat mensen zich veel meer houden gelukkig aan alle regels en alle gedragsadviezen, dat is het goede nieuws bij alle ellende. Bij kinderen speelt iets heel specifieks, omdat ze niet gevaccineerd zijn, logisch, het virus zich op een veel grotere schaal verspreid, daar hebben ze zelf gelukkig weinig last, maar er is wel een risico dat ze het verspreiden naar ouderen.

VRAAG

Tot slot meneer De Jonge. U zegt: we werken aan een scenario hoe om te gaan met corona na deze winter. Is deze winter dan al helemaal afgeschreven?

DE JONGE

Nee, zeker niet. We werken inderdaad aan een scenario hoe we de zorg op een andere manier, een veel flexibelere manier kunnen opschalen, zodat opschalen niet ook onmiddellijk betekent heel veel afschalen, maar we hebben ook tegen dit expertteam gezegd: we willen eigenlijk in zoveel mogelijk regio’s in ieder geval een stuk of twee, drie, alvast uitproberen die dingen waarvan we volgend jaar, in een volgende winter, die zullen we dan nodig hebben, dus we willen daar deze winter al van leren. En nog los daarvan, eigenlijk los van dat expertteam, nog los van dat langetermijnverhaal… We kunnen ook niet wachten tot we achter de komma exact weten wat Omikron met ons gaat doen, we zullen ons wat dat betreft echt op noodscenario’s moeten voorbereiden en ook dat is in gang gezet.

VRAAG

Maar als premier Rutte zegt: ik kan niet garanderen dat op 10 januari de basisscholen weer opengaan en Omikron komt daar nog bij, dan kun je nu toch eigenlijk wel uittekenen dat je de hele winter vastzit aan allerlei beperkende maatregelen als lockdowns?

DE JONGE

De premier zei: we kunnen het niet garanderen, en dat klopt ook. Dat is ook wel echt de ervaring, we kunnen niets garanderen, echt niet. En toch weten we het ook niet hoe het zich zal gaan ontwikkelen. Misschien nog even schetsend, die drie elementen die van belang zijn: de mate van besmettelijkheid, de mate waarin de vaccins helpen, werken, en de mate van ziekmakendheid. Die laatste weten we niet, dat gaan we echt ontdekken de komende tijd en ik denk ook echt dat eventjes duurt voordat je daadwerkelijk goed weet. Daar zullen we echt een aantal weken verder voor moeten zijn. Als het gaat over de vaccineffectiviteit, moeten we even afwachten wat die boosters daadwerkelijk doet en hoelang dat boostereffect dan weer aanblijft. Als je daarmee daadwerkelijk je bescherming goed op peil zou kunnen brengen, dan is dat een heel ander perspectief dan als dat eigenlijk maar matig lukt. Ook van de booster zakt het effect weer af. De mate van besmettelijkheid, ja, dat is op dit moment heel moeilijk te ontrafelen van de mate van afname van vaccineffectiviteit, maar ook daar ga je meer van leren. Kortom, we don’t know yet. Maar we maken ons wel zorgen, want als we de sommetjes maken met wat we wel weten, dan gaat het over zulke grote getallen, dat we ons echt grote zorgen hebben te maken, dus bereiden we noodscenario’s voor, natuurlijk doen we dat. En dus zetten we alles op alles om echt die boostercampagne te versnellen, want daarvan lijken we in ieder geval te zien dat dat werkt. Dus dat doen we en natuurlijk maken we afspraken met Pfizer en met Moderna om zo snel mogelijk hun vaccins aan te passen. Van Pfizer hebben we het bericht dat men verwacht dat dat begin tweede kwartaal zou moeten kunnen lukken. In honderd dagen zou dat moeten kunnen lukken, de vaccins die we nu gebruiken die zijn inmiddels van drie variant terug. Dus het is ook echt nodig dat we vaccins krijgen die ook echt aangepast zijn aan die Omikron-variant, dat zou fanatisch zijn als we die kunnen zetten. Dat dat ons goede bescherming biedt. Kortom, we doen alles wat er mogelijk om zo open mogelijk en zo veilig mogelijk het jaar door te komen.

VRAAG (BRUSSELSE NIEUWE)

Meneer De Jonge, u noemde net de booster een noodzakelijkheid om te hebben. Tegelijkertijd is het een noodzakelijkheid die u de burgers op dit moment niet kunt bieden. Wat je ziet is dat burgers ook in het buitenland hun booster gaan halen. Ik neem aan dat u daar dan ook wel blij mee bent, dan mensen die niet willen wachten op de Nederlandse booster de gelegenheid nemen om dat in het buitenland te doen?

DE JONGE

Ik meen dat volgens mij burgers juist op een hele snelle manier nu de gelegenheid geven om een booster te halen. Vandaag zijn dus de 60-ers aan de beurt, wiens laatste prik zes maanden geleden was. De komende dagen de 60-ers wiens laatste prik drie maanden geleden was, dat is weer best een grote groep. En daarna gaat het heel rap naar beneden en hoewel u en ik nog beide heel jeugdig zijn, zullen we ook heel snel aan de beurt zijn. En dat geldt eigenlijk voor iedereen, want in de tweede helft van januari zijn we allemaal aan de beurt geweest. Volgens mij doen we het heel rap en ondertussen proberen we die Omikrongolf te vertragen en daarmee proberen we juist wel mensen de bescherming te bieden die ze ook nodig hebben.

VRAAG

De boosters in het buitenland was mijn vraag, want vindt u daarvan?

DE JONGE

Ik hou mensen niet tegen, het mag, maar ik vind het mijn taak om ervoor te zorgen dat dat zo snel mogelijk in Nederland ook geregeld is en dat doen we ook.

VRAAG

Ik heb u eigenlijk helemaal niks horen zeggen vanavond over dat er een wintersportseizoen aan zit te komen, ook heel veel in de kerstvakantie naar het buitenland gereisd wordt. Is er nog een overweging geweest bij u om internationale reisadviezen nog aan te passen of iets mee te doen?

DE JONGE

De OMT komt vrijdag weer bijeen over de maatregelen die ons te doen staan, mogelijk, op basis van de nieuwe analyse en natuurlijk is in het totale arsenaal van maatregelen is reismaatregelen ook onderdeel. Overigens ten aanzien van die Omikron-maatregelen, die we een aantal weken geleden hebben moeten nemen toen we zagen dat uit Zuidelijk Afrika het deze kant op kwam, die hebben onmiddellijke ook overnight genomen. De reismaatregelen. En als het gaat over de binnen Europese reismaatregelen, daar hebben we voorlopig afgesproken met de collega’s in Europa dat we het doen met de huidige DCC, dus het Digitaal Corona Certificaat, dat is de reismaatregel, en ik vind het belangrijk om in heel Europa gezamenlijk op te trekken. Dat was ook de reden dat we elkaar vorige week troffen, toen ik daar was met mijn collega’s in Brussel en ook toen heb ik toegelicht dat we dit echt samen in Europa moeten doen, het is onmogelijk om via reismaatregelen in Nederland, het is zo onderdeel van de EU-27, om het virus in Nederland via reismaatregelen binnen Europees buiten de deur te houden.

VRAAG

Ik heb nog een vraag voor meneer Rutte, ik heb toch ergens het gevoel dat er iets niet klopt met uw besluit over basisscholen. U zegt: de kinderen moeten eigenlijk binnen blijven in de bubbel van het gezin blijven, ook om de opa’s en oma’s met de Kerst te kunnen ontmoeten. Terwijl er tegelijkertijd diezelfde opa’s en oma’s naar het museum kunnen of naar het theater gaan. Actief zijn in het land. Dat heeft toch ergens een merkwaardig soort gevoel. Dat, we moeten de zeventigjarigen beschermen, maar de zeventigjarige zelf, daar wordt eigenlijk niks aan beperkende maatregel opgelegd. Die kunnen gewoon hun ding blijven doen de komende weken.

RUTTE

Nee, die vragen wij natuurlijk ook om verstandig zich te bewegen in de samenleving. Drukte te vermijden en zich te realiseren dat je als zeventigplusser gemiddeld genomen, na een besmetting met corona, veel groter risico hebt dat je in het ziekenhuis komt, ernstig ziek wordt, dan wat jongere mensen. Dus ook tegen zeventigplussers zeggen we dat en het is niet zo dat we de scholen sluiten zodat de kinderen dan naar opa en oma kunnen met de kerst. Nee we zeggen, het is verstandig om met de kerst echt dat te beperken en als het niet anders kan, in ieder geval anderhalve meter en testen en noem maar op. We doen dit omdat we weten dat niet alle kindjes opa en oma zullen vermijden. Dus daar is altijd een risico dat het toch gebeurt en dat is ook een keuze die mensen maken. En naast de Delta-variant, de risico’s van Omikron en de noodzaak om verspreiding te vertragen. Het noodzakelijk is om deze maatregel te nemen.